Szukasz Porady?
Stała obsługa firm
Kancelaria w galerii
Kto może odziedziczyć gospodarstwo rolne?
Na początek zdefiniujmy pojęcie „gospodarstwa rolnego”. Kodeks cywilny za gospodarstwo rolne uznaje „grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego”. Poniższe uwagi odnoszą się do dziedziczenia ustawowego (a więc w braku testamentu) gospodarstw rolnych.
Jeśli dostałeś w ojcowiźnie gospodarstwo rolne o pow. ponad 1 ha – sprawdź, czy aby na pewno możesz je prawnie odziedziczyć. Nie zawsze jest to bowiem oczywiste. Wszystko zależy od tego, kiedy nastąpiło otwarcie spadku obejmującego to gospodarstwo, innymi słowy – kiedy zmarł spadkodawca (Twój rodzic).
Jeśli śmierć spadkodawcy miała miejsce po 14 lutego 2001 r., wówczas dziedziczysz gospodarstwo rolne z ustawy na zasadach ogólnych. Oznacza to, że aby je odziedziczyć nie musisz spełniać żadnych dodatkowych warunków, w szczególności nie musisz być zawodowym rolnikiem, posiadać wykształcenia rolniczego itp.
Jeśli natomiast śmierć spadkodawcy nastąpiła przed dniem 14 lutego 2001 r., wówczas zostajesz wyłączony od dziedziczenia gospodarstwa rolnego, chyba że spełniasz jeden z następujących warunków (na dzień śmierci spadkodawcy):
- stale pracujesz bezpośrednio przy produkcji rolnej,
- masz przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej (tzn. ukończyłeś zasadniczą lub średnią szkołę rolniczą albo szkołę ekonomiczną o specjalności przydatnej do prowadzenia produkcji rolnej; bądź ukończyłeś szkołę wyższą o kierunku rolniczym lub ekonomicznym, jeżeli kierunek ukończonych studiów daje przygotowanie do prowadzenia produkcji rolnej; bądź uzyskałeś przygotowanie zawodowe do pracy w rolnictwie w drodze doskonalenia zawodowego; bądź wreszcie wykażesz się stałą pracą w gospodarstwie rolnym bezpośrednio przy produkcji rolnej przez okres co najmniej roku),
- jesteś małoletni albo pobierasz naukę zawodu lub uczęszczasz do szkół,
- jesteś trwale niezdolny do pracy (tzn. osiągnąłeś wiek 65 lat i nie wykonujesz stałej pracy, która stanowiłaby dla Ciebie główne źródło utrzymania, albo zostałeś zaliczony do I lub II grupy inwalidów).
Jeżeli nie spełniasz żadnego z ww. warunków, gospodarstwo rolne przypadnie innym członkom rodziny, o ile stale pracują przy produkcji rolnej albo mają przygotowanie zawodowe do produkcji rolnej (np. Twoje dzieci albo inne wnuki spadkodawcy, a w następnej kolejności rodzeństwo spadkodawcy i dzieci rodzeństwa spadkodawcy). Możesz się więc niemile zaskoczyć, gdy okaże się, że gospodarstwo rolne po Twoich rodzicach przypadnie, zamiast Tobie, np. Twojemu wujowi. Pomyślisz wtedy – to niesprawiedliwie. W takim odczuciu nie będziesz osamotniony, podzielił je także Trybunał Konstytucyjny, który w wyroku z 31 stycznia 2001 r. P. 4/99 (opublikowanym 14 lutego 2001 r.) orzekł o niezgodności z Konstytucją przepisów Kodeksu cywilnego zawężających krąg spadkobierców gospodarstw rolnych – jednak tylko w zakresie spadków otwartych po opublikowaniu wyroku Trybunału. W ten sposób Trybunał zamknął możliwość kwestionowania (wzruszania) nabycia gospodarstw rolnych wchodzących do spadków otwartych i nabytych na starych zasadach tj. przed dniem 14 lutego 2001 r.
W przytoczonym wyroku Trybunał wskazał, że kwestionowane przepisy są reliktem prawodawstwa komunistycznego, miały przyczynić się do realizacji tzw. pegeeryzacji, a zatem umożliwić przechodzenie ziemi na własność państwa w wyniku działania przepisów prawa spadkowego. Rygoryzm tych przepisów „nie był podyktowany troską ustawodawcy o ochronę żywotności gospodarstw rolnych, lecz motywami politycznymi”. Paradoksalnie, kwestionowane przepisy nie gwarantowały ani niepodzielności gospodarstw rolnych, ani obejmowania ich przez jedną osobę najbardziej do tego zawodowo i fachowo predystynowaną. Ustawodawca stworzył dwie kategorie spadkobierców ustawowych po osobie, która pozostawiła spadek obejmujący gospodarstwo rolne, tj. spadkobierców nabywających gospodarstwo rolne i spadkobierców nabywających tylko pozostałą część spadku.
Jeżeli więc Twoi rodzice zmarli przed 14 lutego 2001 r., niestety dziedziczysz na podstawie niekonstytucyjnych przepisów prawa spadkowego, które pozbawiają Cię prawa dziedziczenia gospodarstwa rolnego (o ile nie spełniasz ww. warunków). Natomiast pocieszające jest to, że istnieje taka instytucja jak Trybunał Konstytucyjny, która sukcesywnie „oczyszcza” nasz system prawny z przepisów niekonstytucyjnych, niesłusznych i niesprawiedliwych. Dodajmy, że niesprawiedliwych w dzisiejszych realiach, pamiętajmy bowiem, że kiedyś „obowiązywała” nieco inna sprawiedliwość – „sprawiedliwość socjalistyczna”.
Masz sprawę spadkową obejmującą gospodarstwo rolne? Prawnicy PrawaDlaKażdego.pl sprawdzą, doradzą, pomogą. Zapraszamy!
Łukasz Pośpiech
Szukasz porady prawnej?
Chcesz zlecić naszym prawnikom przygotowanie pisma lub prowadzenie sprawy?
Zobacz, jak wygląda nasza "Modelowa opinia prawna" i skorzystaj z formularza poniżej - wycena pytania zawsze jest bezpłatna.
Pracownicy PrawoDlaKazdego.pl pozostają do dyspozycji także w naszej Kancelarii, znajdującej się w Krakowie przy ulicy Lea 202A. Zadzwoń pod numer 609-709-999 i umów się na rozmowę z prawnikiem - zapraszamy na spotkanie.