Doręczenia w postępowaniu cywilnym.

W postępowaniu cywilnym, jak zresztą i w większości postępowań sądowych, mamy do czynienia z wymianą różnego rodzaju pism – czy to między samymi stronami, czy między stroną a sądem. Doręczenie takiego pisma, związanego z toczącym się postępowaniem, ma dość istotne znaczenie dla obrony praw osoby, na rzecz której doręczenie ma być dokonane – zwłaszcza, że skuteczne doręczenie może nastąpić w wielu przypadkach, a w dodatku nie zawsze do rąk adresata.

Co do zasady, doręczenia pisma dokonuje się osobiście, chyba, że adresat nie ma zdolności procesowej – wtedy doręczenie następuje do rąk jego przedstawiciela ustawowego. Dotyczy to osób fizycznych. Osobom prawnym doręczenia dokonuje się organowi uprawnionemu do reprezentowania ich przed sądem lub do rąk pracownika upoważnionego do odbioru pism. W stosunku przedsiębiorców i wspólników spółek handlowych, wpisanych do rejestru sądowego , pisma doręcza się na adres podany w rejestrze, chyba że wskazano inny adres dla doręczeń. Inaczej sprawa wygląda, jeśli strona ma już ustanowionego pełnomocnika procesowego – w tym wypadku to pełnomocnikowi, a nie stronie bezpośrednio, doręcza się wszelkie pisma związane z postępowaniem.

Od zasady, że doręczenia dokonuje się osobiście jest też pewien wyjątek –jeżeli bowiem doręczający nie zastanie adresata w mieszkaniu, może on doręczyć pismo sądowe dorosłemu domownikowi, a gdyby go nie było - administracji domu, dozorcy domu lub sołtysowi. Osoby te nie mogą być jednak przeciwnikami adresata w sprawie i muszą one jednocześnie podjąć się oddania pisma adresatowi. Rozwiązanie takie ma zarówno zalety jak i wady. Korzyścią dla adresata jest, że ktoś może za niego pismo odebrać i nie musi on w tym celu fatygować się na pocztę z awizo. Jednak wysoce niebezpieczna jest możliwość, że osoba, która pismo odebrała może nie oddać pisma właściwemu adresatowi, czy to ze złej woli czy z nieuwagi.

Istotne jest też miejsce doręczenia. Wbrew pozorom nie zawsze doręczenie musi następować w miejscu zamieszkania adresata. Przepisy stanowią, że owszem, doręczenia dokonuje się w mieszkaniu, ale również może być ono dokonane w miejscu pracy oraz wszędzie tam, gdzie akurat adresata się zastanie. Tutaj też wyjątkowo - adresatowi, którego doręczający nie zastanie w miejscu pracy, można zastępczo doręczyć pismo osobie upoważnionej do odbioru pism. Możliwe jest także doręczenie pisma na wskazaną przez adresata skrytkę pocztową – konieczny jest jednak uprzedni wniosek adresata w tym zakresie.

Co jednak w wypadku, jeśli nie jest znane miejsce pobytu strony, której ma być doręczone pismo? W tej sytuacji pismo doręcza się kuratorowi, którego sąd orzekający ustanawia dla adresata na wniosek osoby zainteresowanej. Następuje to jednak do momentu, aż zgłosi się pełnomocnik tej osoby lub ona sama.  Powyższe uregulowanie stosuje się również do organizacji, które nie mają organów albo których organy są nieznane z miejsca pobytu. Kuratora ustanawia się, gdy osobie/organowi nieznanemu z miejsca pobytu ma być doręczony pozew lub inne pismo, które będzie wymagać ochrony jego praw. W przeciwnym razie, doręczenia można dokonać poprzez wywieszenie w budynku sądowym, które staje się skuteczne z upływem miesiąca od dnia wywieszenia.

Pismo może być także doręczone drogą elektroniczną, w przypadku gdy pozew był złożony w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Dla powoda jest to wtedy jedyna forma doręczeń, natomiast w stosunku do pozwanego tylko wówczas, gdy wniesie on pismo w sprawie drogą elektroniczną. Pismo takie uznaje się za doręczone z datą wskazaną w elektronicznym potwierdzeniu odbioru korespondencji, a przy jego braku, z upływem 14 dni od daty umieszczenia pisma w systemie teleinformatycznym.

Podkreślić także należy, w wielu przypadkach ustawodawca, dla usprawnienia toku postępowania ustanawia tzw. fikcję doręczenia, polegającą na tym, że pismo uważa się za doręczone po upływie określonego czasu lub przy zajściu pewnych okoliczności. Sam fakt tego, że adresat bezpośrednio nie otrzymał pisma, nie powoduje zatem, że pismo będzie uważane za niedoręczone – może być tak, że my o tym doręczeniu po prostu nie wiemy. Dobrą radą w tej sytuacji będzie pilnowanie swojej korespondencji. Warto bowiem zaznaczyć, że wiele terminów na dokonanie pewnych czynności procesowych zaczyna biec właśnie od dnia doręczenia danego pisma. Stąd nieświadomość, że pismo zostało nam skutecznie doręczone może spowodować niemożność podjęcia odpowiedniej obrony.

Karolina Wąsikowska