Ostateczna decyzja Trybunału w sprawie Katynia.

Europejski Trybunał Praw Człowieka odrzucił skargę na temat oceny rzetelności śledztwa w sprawie zbrodni katyńskiej. Skład 17 sędziów miał ocenić w wyroku ewentualne naruszenie przez Rosję  Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Tym samym Wielka Izba podzieliła stanowisko  siedmioosobowego składu Europejskiego Trybunału, który w kwietniu 2012 r. wydawał pierwszy wyrok w którym stwierdził, iż nie ma kompetencji, by stwierdzić, czy rosyjskie śledztwo katyńskie było rzetelne.

Trybunał uznał argumentację rządu Rosji, iż trybunał nie ma uprawnień do oceny śledztwa, ponieważ dotyczyło ono wydarzeń z 1940 r., czyli z czasu, gdy nie tylko nie było strasburskiego trybunału, ale również konwencji praw człowieka (weszła ona w życie w 1953 r.). Polscy prawnicy, wspierani przez MSZ, argumentowali, że chociaż zbrodnię katyńską popełniono na długo przed 1998 r. to znacząca część postępowań prawnych, których skuteczność kwestionują skarżący, miała miejsce już po przyjęciu przez Rosję konwencji.

Trybunał wypowiedział się w sprawie śledztwa katyńskiego, które w latach 1990-2004 prowadziła rosyjska Główna Prokuratura Wojskowa, a także w sprawie postępowania rosyjskiego wymiaru sprawiedliwości wobec krewnych ofiar NKWD z 1940 r. Sędziowie uznali, iż nie mają prawa do oceny, gdyż rosyjskie śledztwo katyńskie rozpoczęło się w 1990 r., a Rosja ratyfikowała konwencję w 1998 r., osiem lat po wszczęciu śledztwa. Decyzję tę sędziowie uzasadnili tym, że w okresie po ratyfikacji przez Rosję konwencji w 1998 r. nie pojawiły się "żadne nowe dowody lub okoliczności związane ze zbrodnią katyńską".

Co więcej, Wielka Izba nie podzieliła opinii z wyroku z 16 kwietnia 2012 roku, że rosyjski wymiar sprawiedliwości nieludzko traktował polskich skarżących nie tylko poprzez negowanie zbrodni katyńskiej, ale i poprzez odmowę prawnej rehabilitacji polskich ofiar NKWD, co również stanowi naruszenie konwencji.

Stwierdzono natomiast, że Rosja złamała artykuł 38.konwencji, bo nie współpracowała z ETPCz. Rząd Rosji konsekwentnie odmawiał przedstawienia Trybunałowi kopii postanowienia o umorzeniu śledztwa w sprawie zbrodni katyńskiej.

Polska strona przyjęła wyrok z daleko idącą niechęcią. Padły zarzuty o stronniczość i polityczne naciski na sędziów, które poskutkowały „umyciem rąk przez Trybunał”.

Maciej Stępień