Szukasz Porady?
Stała obsługa firm
Kancelaria w galerii
Obowiązek alimentacyjny

W rozumieniu polskich przepisów prawnych obowiązek alimentacyjny jest obowiązkiem dostarczenia środków utrzymania i wychowania, który wynika z więzów rodzinnych. Warto zauważyć, iż świadczenie na podstawie na przykład renty nie jest świadczeniem alimentacyjnym i w konsekwencji nie korzysta z omówionych poniżej przywilejów.
Osobami zobowiązanymi do alimentacji są osoby, których kolejność określa Ustawa Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy:
- małżonek lub były małżonek
- zstępni (descedenci – najpierw dzieci, potem wnuki; na równi z dziećmi – przysposobieni)
- wstępni (ascendenci – najpierw rodzice, potem dziadkowie)
- rodzeństwo
Osobami zobowiązanymi do alimentacji, których kolejności komentowana Ustawa nie określa są natomiast:
- ojczym lub macocha, jeżeli wymagają tego względy słuszności
- pasierb lub pasierbica, jeżeli ojczym lub macocha przyczyniali się do ich wychowania i wymagają tego względy słuszności
- ojciec dziecka niebędący mężem matki jest zobowiązany przyczyniać się do wydatków związanych z ciążą i porodem oraz kosztów trzy-miesięcznego utrzymania matki po porodzie. Co ważne, matka może żądać tych środków z góry, przy czym musi uprawdopodobnić, że mężczyzna jest ojcem, a jeżeli żądanie to wysuwa już po urodzeniu dziecka, to musi również zażądać sądowego ustalenia ojcostwa (art. 143 KRO).
Jeśli chodzi o przesłanki powstania obowiązku alimentacyjnego, to po stronie uprawnionego są to:
- regułą jest niedostatek, tj. brak możliwości majątkowych i zarobkowych, zaspokajania swoich usprawiedliwionych potrzeb
- w przypadku obowiązku alimentacyjnego pomiędzy byłymi małżonkami, jeżeli alimentów żąda małżonek niewinny rozpadu małżeństwa od małżonka wyłącznie winnego, to przesłanką jest istotne pogorszenie sytuacji materialnej
- gdy chodzi o obowiązek alimentacyjny między małżonkami w czasie trwania małżeństwa oraz obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci, to obowiązuje zasada równej stopy życiowej – każde pogorszenie sytuacji materialnej uzasadnia alimenty. Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci nie jest uzależniony od władzy rodzicielskiej, co oznacza, że rodzice są zobowiązani alimentować dzieci według wyżej wymienionych zasad dopóki dziecko nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie.
Po stronie zobowiązanego:
- regułą jest, ze musi on mieć możliwości majątkowe lub zarobkowe
- jedynie między rodzeństwem dopuszczalne jest uchylenie się od obowiązku alimentacyjnego na tej podstawie, że jest on połączony z nadmiernym uszczerbkiem zobowiązanego i jego rodziny
Jeżeli wszystkie powyższe przesłanki są spełnione, to pomiędzy zobowiązanym a uprawnionym powstaje obowiązek alimentacyjny do którego stosuje się przepisy Kodeksu Cywilnego, z wyjątkiem:
- zarówno prawa jak i obowiązki są ściśle związane z osobą wierzyciela lub dłużnika, wskutek czego są niezbywalne a wraz ze śmiercią wygasają
- jeżeli jest kilka osób zobowiązanych do alimentacji w tej samej kolejności, to nie odpowiadają one solidarnie, ale proporcjonalnie do swych możliwości zarobkowych i majątkowych
- obowiązek alimentacyjny osób zobowiązanych w dalszej kolejności powstaje nie tylko wtedy, gdy nie ma osób zobowiązanych w bliższej kolejności, ale także wtedy gdy nie można od nich uzyskać potrzebnych środków
- obowiązek alimentacyjny nie ulega przedawnieniu, natomiast przedawniają się roszczenia o świadczenia alimentacyjne w terminie 3 lat od daty ich wymagalności, z tym, że według Sądu Najwyższego możliwe jest dochodzenie zaległych świadczeń alimentacyjnych w przypadku gdy jakieś potrzeby z przeszłości nie zostały spełnione lub jeżeli na zaspokojenie potrzeb z przeszłości zaciągnięto zobowiązanie
- dopuszczalny jest regres o zwrot bezpodstawnych świadczeń alimentacyjnych, ale nie od uprawnionego, a od osoby, która była zobowiązana w pierwszej kolejności, ale nie świadczyła. Według Sądu Najwyższego, jeżeli mąż matki utrzymywał jej dziecko a następnie obalił swoje ojcostwo, to za okres do obalenia roszczenie regresowe przeciwko rzeczywistemu ojcu nie przysługuje
- obowiązek alimentacyjny może być zabezpieczony na przykład przez poręcznie, przy czym, o zakresie tego poręczenia decydować będą możliwości majątkowe i zarobkowe zobowiązanego, a nie poręczyciela
Warto jeszcze dodać, iż według Sądu Najwyższego, roszczenie alimentacyjne można oddalić wyjątkowo na podstawie art. 5 KC („Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony”.) gdy alimentacji żąda były małżonek, który zawarł nowe małżeństwo tylko ze skutkami wyznaniowymi.
Karol Obrębski
Szukasz porady prawnej?
Chcesz zlecić naszym prawnikom przygotowanie pisma lub prowadzenie sprawy?
Zobacz, jak wygląda nasza "Modelowa opinia prawna" i skorzystaj z formularza poniżej - wycena pytania zawsze jest bezpłatna.
Pracownicy PrawoDlaKazdego.pl pozostają do dyspozycji także w naszej Kancelarii, znajdującej się w Krakowie przy ulicy Lea 202A. Zadzwoń pod numer 609-709-999 i umów się na rozmowę z prawnikiem - zapraszamy na spotkanie.