Szukasz Porady?
Stała obsługa firm
Kancelaria w galerii
Parlament Europejski - rola i zadania - świadome wybory.
To, jak duże znaczenie mają wybory do parlamentu dla urzeczywistnienia idei demokracji bezpośredniej jest rzeczą stosunkowo jasną dla każdego. Jest to wyraz sprawowania władzy przez samych obywateli, które to dokonuje się poprzez wybór odpowiedniej ku temu reprezentacji. Tak samo jak na szczeblu krajowym, ma to miejsce teraz także na szczeblu ponadpaństwowym - 25 maja 2014 r. czekają nas wybory do parlamentu europejskiego. Można się jednak spotkać z o dziwo bagatelnym stosunkiem obywateli co do tego typu wyborów, a może być to spowodowane w głównej mierze nieświadomością działania tego gremium oraz tego jak bezpośrednio ono oddziałuje na rzeczywistość, w której żyjemy.
Wybory do Europarlamentu odbywają się co 5 lat, każde państwo członkowskie ma określoną ilość mandatów do obsadzenia, która to ilość ustalana jest stosownie do liczby ludności danego państwa – w tym roku dla Polski przewidzianych jest 51 miejsc. Kandydatem na europosła może być każda osoba, która ukończyła 18 lat, ma pełnię praw wyborczych oraz została zgłoszona na listę w swoim okręgu wyborczym przez odpowiedni komitet wyborczy. W wyborach rywalizują krajowe partie polityczne, jednak większość ich kandydatów decyduje się potem dołączyć do ponadpaństwowych ugrupowań. Decydują oni zgodnie ze swoją orientacją polityczną, a bez względu na narodowość. Jak realizuje się jednak owo decydowanie?
Parlament Europejski, obecnie na równi z Radą Europy, uczestniczy w procesie stanowienia prawa poprzez tzw. „zwykłą procedurę ustawodawczą”, czy też inaczej – „procedurę współdecyzji”. Rozpoczyna się ona w momencie przedłożenia Parlamentowi i Radzie wniosku ustawodawczego, opracowanego przez Komisję Europejską. Wniosek taki może wpłynąć z własnej inicjatywy komisji, na wniosek innych instytucji (jak Europejski Bank Centralny, Europejski Bank Inwestycyjny, Trybunał Sprawiedliwości), jak i na skutek inicjatywy obywatelskiej (co często poprzedzają konsultacje społeczne). Wniosek ustawodawczy może przedstawić także ¼ państw członkowskich.
Wniosek ustawodawczy przedłożony przez Komisję trafia do Parlamentu, skąd przez Przewodniczącego kierowany jest do odpowiedniej komisji parlamentarnej, właściwej zależnie od przedmiotu wniosku. Komisja ta czuwa nad poprawnością proponowanego tekstu, który następnie ma być przedstawiony przez sprawozdawcę Parlamentowi. Poszczególne grupy polityczne wyznaczają do czuwania nad ową procedurą kontr-sprawozdawców, którzy zbierają opinie na temat analizowanego projektu aktu normatywnego od zainteresowanych stron (także od obywateli!). Podczas „pierwszego czytania” projektu może on zostać odrzucony, przyjęty lub zmieniony – większością głosów. Tak formułowane stanowisko Parlamentu, przekazywane jest w dalszej kolejności Radzie, która to może albo przyjąć owe stanowisko, co skutkowałoby przyjęciem aktu, albo też odnieść się do niego i odesłać Parlamentowi do drugiego czytania. Powyżej analizowane pierwsze czytanie nie podlega ograniczeniu żadnym terminem ani w Parlamencie ani w Radzie.
Gdy Parlament zaakceptuje stanowisko Rady, akt zostaje przyjęty. Jeśli jednak po gruntownej jego analizie, stanowisko Rady zostaje odrzucone, akt upada kończąc tym samym całą procedurę. Istnieje jednak możliwość wprowadzenia przez Parlament poprawek do aktu, a wtedy projekt zwracany jest Radzie do drugiego czytania. W sytuacji, kiedy Rada zaakceptowałaby stanowisko Parlamentu wraz z wszystkimi poprawkami z drugiego czytania, akt oczywiście zostaje przyjęty, jeśli natomiast nie wszystkie poprawki zostały ocenione pozytywnie, zwołuje się tzw. komitet pojednawczy. Tym razem jednak zarówno Rada jak i Parlament, mają na wyrażenie swojej opinii w drugim czytaniu 3 miesiące.
Komitet pojednawczy o którym mowa powyżej, złożony w równej mierze z przedstawicieli Rady i Parlamentu ma za zadanie wypracować wspólne stanowisko w sprawie projektu. Musi on zebrać się w ciągu 6 tygodni. W razie niemożności porozumienia, akt upada i procedura kończy się, jeśli zaś oba gremia zdołają dość do wspólnego stanowiska, projekt zostaje przekazany do trzeciego czytania, które odbywa się w tym samym czasie w Parlamencie i Radzie. Mają one na to 6 tygodni. Podczas tego ostatniego czytania nie mogą one już zmieniać treści projektu, mogą go jedynie przyjąć bądź odrzucić. Gdy oba ciała ustawodawcze zatwierdzą projekt, propozycja zostaje oficjalnie przyjęta. Wniosek jest wówczas wspólnie podpisywany przez przewodniczących oraz sekretarzy generalnych obu instytucji, a następnie tekst ten zostaje opublikowany w Dzienniku Urzędowym, stając się oficjalnym. Uzyskuje on moc obowiązującą od momentu określonego w akcie.
Powyższa procedura stanowi główny sposób podejmowania decyzji i obowiązuje w 85 określonych działach polityki, obejmujących większość kompetencji Unii Europejskiej. Jednak ustawodawstwo to nie jedyne zadanie Parlamentu Europejskiego.
Duże znaczenie ma również procedura konsultacji, zgodnie z którą Parlament wydaje opinie związane z projektem aktu ustawodawczego, przed jego przyjęciem przez Radę. Nie jest to jednak ta sama opinia, co w procedurze współdecyzji – procedura konsultacji jest procedurą szczególną, mającą zastosowanie w ograniczonej liczbie przypadków, głównie w sprawach odstępstw od zasad rynku wewnętrznego i prawa konkurencji, a także w sferze pozaustawodawczej, w przypadku przyjmowania umowy międzynarodowej w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Wedle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości, choć formalnie Rada nie jest prawnie związana opinią Parlamentu, to nie może ona podjąć decyzji samodzielnie, bez wyrażenia przez Parlament owej opinii.
Kolejną procedurą szczególną, w której wyraźnie widać znaczenie Parlamentu Europejskiego jest procedura zgody, dająca Parlamentowi swoiste prawo weta. Ma on w tym wypadku przyjąć lub odrzucić dany projekt ustawodawczy, bez żadnych poprawek, a Rada związana jest jego stanowiskiem. Zwykle procedura ta ma zastosowanie przy ratyfikacji niektórych umów, przy poważnym naruszeniu praw podstawowych objętych Traktatem o Unii Europejskiej (art. 7), czy też w przypadku przystąpienia do UE nowych państw lub wystąpienia danego państwa z Unii. Odnośnie stanowienia prawa, zgoda Parlamentu wymagana jest przy aktach ustawodawczych dotyczących zwalczania dyskryminacji.
Parlament podejmuje także wspólnie z Radą decyzje o całym rocznym budżecie UE , przy czym ma decydujący głos w tej kwestii. Sprawuje zatem demokratyczną kontrolę nad budżetem, odpowiadając za odpowiednie zagospodarowanie posiadanych środków. W jego gestii należy udzielenie absolutorium dla budżetu, czyli zatwierdzeniu jego wykonania na dany rok.
Jeśli chodzi o uprawnienia kontrolne, Przewodniczący Parlamentu ma prawo zabrać głos i przedstawić stanowisko Parlamentu co do kwestii, które mają być omawiane, na początku każdego szczytu Rady Europejskiej, a po jego zakończeniu odbiera sprawozdanie o jego wynikach. Z posłami Parlamentu Europejskiego omawiane są programy prezydencji Przewodniczącego Rady. Bez zgody Parlamentu Komisja nie może powołać prezesa, wiceprezesa ani Zarządu Europejskiego Banku Centralnego. Dotyczy to także członków Trybunału Obrachunkowego. Parlament ma również uprawnienie do zatwierdzenia lub odrzucenia składu Komisji Europejskiej. Sprawuje on nad Komisją demokratyczną kontrolę, a ta obowiązana jest składać mu sprawozdania co do swojej działalności. Do zadań Parlamentu należy także wybór Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, który może powołać komisję śledczą, w przypadku podejrzenia łamania prawa UE przez państwa członkowskie.
Mając na uwadze wszystkie funkcje i uprawnienia Parlamentu Europejskiego, jakie powyżej zostały zarysowane, warto w maju przyczynić się do dokonania wyboru osób, które będą reprezentować tak istotnie nasz kraj na arenie międzynarodowej, zasiadając w owym gremium. Byle tylko był to wybór świadomy i odpowiedzialny.
Karolina Wąsikiewicz
Szukasz porady prawnej?
Chcesz zlecić naszym prawnikom przygotowanie pisma lub prowadzenie sprawy?
Zobacz, jak wygląda nasza "Modelowa opinia prawna" i skorzystaj z formularza poniżej - wycena pytania zawsze jest bezpłatna.
Pracownicy PrawoDlaKazdego.pl pozostają do dyspozycji także w naszej Kancelarii, znajdującej się w Krakowie przy ulicy Lea 202A. Zadzwoń pod numer 609-709-999 i umów się na rozmowę z prawnikiem - zapraszamy na spotkanie.