Szukasz Porady?
Stała obsługa firm
Kancelaria w galerii
Podżeganie w polskim Kodeksie karnym.
Art. 18 § 2 Kodeksu Karnego (Dz. U. 1997 nr 88 poz. 553) określa znamiona typu czynu zabronionego, który jest określany jako podżeganie. Wspomniany artykuł stanowi, że „odpowiada za podżeganie, kto chcąc, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, nakłania ją do tego”.
Znamiona charakteryzujące komentowany czyn zabroniony wskazane są słowami „chcąc”, „inna osoba”, „czyn zabroniony” oraz „nakłania”. W celu pełnego przedstawienia najważniejszych cech przestępstwa podżegania po kolei przedstawię prawną doniosłość każdego z wskazanych powyżej elementów.
1. „Chcąc”
Podżegacz może działać jedynie z zamiarem bezpośrednim. Nie jest możliwe nieumyślne podżeganie do czynu zabronionego lub podżeganie z zamiarem ewentualnym. Oznacza to, że sprawca musi posiadać chęć popełnienia czynu, który odpowiada znamionom typu czynu zabronionego oraz mieć świadomość realizacji znamion takiego czynu. Świadomość może polegać na świadomości konieczności zrealizowania znamion przedmiotowych czynu lub świadomości możliwości zrealizowania tych znamion. Dla oceny świadomości z jaką działa sprawca czynu z reguły odniesiemy się do powszechnych przekonań – jeżeli sprawca nakłania sąsiada do pozbawienia życia teściowej to należy uznać, że działa co najmniej ze świadomością możliwości realizacji znamion typu podżegania.
2. „Inna osoba”
Jednym ze znamion podżegania jest oddziaływanie na procesy psychiczne konkretnej osoby. Ustawodawca przesądził, że nie można uznać za ten typ czynu zabronionego nawoływania do popełnienia czynu zabronionego do kręgu osób, który nie jest bliżej sprecyzowany. Nie będzie więc odpowiadała za podżeganie osoba, która nawołuje do zniszczenia cudzego mienia np. spalenia książek lub dewastacji pomnika jeżeli odnosi się do ogółu słowami „chwała tym, którzy ukrócą głowę pomnikowi Miłosza!”. Może to jednak stanowić przestępstwo opisane w innym artykule Kodeksu karnego – art. 255.
3. „Czyn zabroniony”
Sprawca musi nawoływać do popełnienia konkretnego czynu wyczerpującego znamiona typu czynu zabronionego opisanego w części szczególnej Kodeksu Karnego. Dlatego też dokonując kwalifikacji zachowania podżegacza powołamy się na art. 18 § 2 w związku z artykułem opisującym dany czyn (np. 18 § 2 w związku z art. 148 § 1 – podżeganie do zabójstwa). Nie jest podżeganiem namowa do popełnienia czynu zabronionego, który nie został bliżej określony przez namawiającego.
4. „Nakłania”
Czynność nakłaniania może mieć postać polecenia, rady, groźby, perswazji – niezależnie czy w formie ustnej czy pisemnej. Istotne jest, że podżeganie polega na działaniu. Trudno wyobrazić sobie dokonanie tego czynu przez zaniechanie. Aby można było mówić o wypełnieniu znamion art. 18 § 2 nakłanianie, zgodnie z koncepcją skutkowego charakteru przestępstwa (P. Kardas, J. Giezek) podżegania, ma wywołać u innej, konkretnej osoby, zamiar popełnienia czynu zabronionego. Kwestia wywołania zamiaru jest kluczowa dla tej konstrukcji, ponieważ nie stanowi podżegania utwierdzenie kogoś w przekonaniu, że powinien on popełnić przestępstwo – tzn. „nakłanianie” osoby już „nakłonionej”. W takim przypadku czynność sprawcy być może będzie się dało zakwalifikować jako „pomoc psychiczną”, która stanowi jedną z form pomocnictwa opisanego w art. 18 § 3 „odpowiada za pomocnictwo, kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, swoim zachowaniem ułatwia jego popełnienie, w szczególności dostarczając narzędzie, środek przewozu, udzielając rady lub informacji; odpowiada za pomocnictwo także ten, kto wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego swoim zaniechaniem ułatwia innej osobie jego popełnienie”.
Istotny dla określenia konsekwencji wyczerpania znamion przestępstwa podżegania jest art. 19 § 1: „sąd wymierza karę za podżeganie lub pomocnictwo w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo”. Oznacza to, że podżegaczowi grozi taki sam wymiar kary jak sprawcy, którego namówił do popełniania czynu zabronionego. Wspomnę przy tym, że podżegacz, który wprowadził w błąd wykonawcę czynu zabronionego powodując, że ten popełnił przestępstwo nieumyślnie, i tak będzie odpowiadał w granicach swojego zamiaru (ze względu na art. 20 k.k.) czyli w danych okolicznościach nawet tak jakby wykonawca popełnił czyn umyślny. Ma to oczywiście znaczenie dla zwiększenia granic karalności podżegacza w stosunku do kary grożącej bezpośredniemu sprawcy.
Patryk Hatak
Bibliografia:
- Kodeks Karny Część Ogólna Komentarz, red. Andrzej Zoll, wyd. Kantor Wydawniczy Zakamycze 2004 r.
- Kodeks karny. Komentarz, Tadeusz Bojarski, Aneta Michalska-Warias, Joanna Piórkowska-Flieger, Maciej Szwarczyk, wyd. LexisNexis 2013
- Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Karna, sygn. akt IV KK 331/2009
- Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Karna, sygn. akt III KK 156/2006
Szukasz porady prawnej?
Chcesz zlecić naszym prawnikom przygotowanie pisma lub prowadzenie sprawy?
Zobacz, jak wygląda nasza "Modelowa opinia prawna" i skorzystaj z formularza poniżej - wycena pytania zawsze jest bezpłatna.
Pracownicy PrawoDlaKazdego.pl pozostają do dyspozycji także w naszej Kancelarii, znajdującej się w Krakowie przy ulicy Lea 202A. Zadzwoń pod numer 609-709-999 i umów się na rozmowę z prawnikiem - zapraszamy na spotkanie.