Rozporządzenia majątkowe nie tylko na wypadek śmierci.

   Polskie prawo przewiduje kilka instytucji, które pozwalają na uporządkowanie spraw związanych z pozostawionym za życia majątkiem z jednoczesnym zabezpieczeniem osoby obecnego właściciela, aż do jego śmierci.

   Chyba najbardziej popularnym sposobem przekazania majątku bliskim jest spisanie testamentu. Takie rozporządzenie na wypadek śmierci nie stwarza większych problemów, jednakże w kontekście przekazania majątku wspomnieć tu trzeba o kilku ważnych sprawach. Testament dobrze jest sporządzić w formie aktu notarialnego. Podważenie autentyczności takiego testamentu przez niezadowolonych spadkobierców będzie znacznie trudniejsze, a on sam będzie zabezpieczony przed zniszczeniem lub zaginięciem. Ponadto zapis windykacyjny ważny jest tylko w testamencie notarialnym. Zapis ten to dość nowa instytucja. Do czasu jej wprowadzenia nie można było przekazać określonej rzeczy oznaczonej osobie. Powołanie następowało do pewnej części spadku ( ¼, ½ ), a dopiero podczas działu spadku składniki majątkowe przypisywane były określonym osobom. Teraz dzięki zapisowi windykacyjnemu jest to możliwe, ale przedmiotem zapisu mogą być tylko  wymienione w art. 981¹§2 kodeksu cywilnego: rzeczy oznaczone co do tożsamości, zbywalne prawa majątkowe, przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolne i ustanowienie użytkowania lub służebności. Zapisobiorca staje się właścicielem w chwili otwarcia spadku.

   Inną formą przekazania majątku bliskim, choć mniej popularną od testamentu jest darowizna. Polega ona na bezpłatnym przekazaniu elementów swojego majątku innej osobie. Instytucja darowizny pozwala na zachowanie danych składników majątkowych „w rodzinie”, ponieważ nabyte w jej drodze rzeczy nie zasilają majątku wspólnego małżonków i zawsze stanowią majątek odrębny. Poza tym, darowizna dokonana na rzecz wstępnych, zstępnych, pasierba, rodzeństwa, ojczyma czy macochy jest zwolniona od podatku.

   Często w przypadku darowizny mieszkania zawierana jest jednocześnie tzw. umowa o dożywocie. Dzięki takiej umowie darczyńca w zamian za przeniesienie własności nieruchomości uzyskuje od  obdarowanego prawo do dożywotniego utrzymania, rozumianego jako przyjęcie go do domu jako domownika, dostarczania wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, pielęgnowania w chorobie i pokrycia kosztów pogrzebu zgodnego ze zwyczajami miejscowymi. Obciążenie prawem dożywocia jest wpisywane do księgi wieczystej nieruchomości, ze wszystkimi tego konsekwencjami. Przy umowie dożywocia na nabywcy ciąży obowiązek podatkowy od czynności cywilnoprawnych w wysokości 2% wartości nieruchomości.

   Analogiczne uprawnienia darczyńca może uzyskać w wyniku ustanowienia służebności darowanego mieszkania, jednak tutaj dużo zależy od tego jak strony tej umowy ukształtują swój stosunek.  Ponadto, mający służebność mieszkania może przyjąć na nie swojego małżonka i dzieci małoletnie, a także inne osoby jeżeli są przez niego utrzymywane, albo potrzebne do prowadzenia gospodarstwa domowego. Strony mogą się też umówić, że po śmierci uprawnionego służebność będzie przysługiwać jego bliskim.

   Rozporządzenia majątkiem nie należy zostawiać na ostatnią chwilę. Być może nie będziemy już wtedy w stanie dokonać świadomych wyborów, uwzględniających dobrze pojęty interes nasz i naszych bliskich. Regulując pewne rzeczy wcześniej oszczędzimy też naszym bliskim wielu stresów i przynajmniej częściowo wygłuszymy mogące powstać konflikty.

Paweł Chrząszcz