Szukasz Porady?
Stała obsługa firm
Kancelaria w galerii
Spadki - przepisy ogólne

Przepisy dotyczące spadków znajdziemy w Księdze Czwartej Kodeksu Cywilnego, zgodnie z którymi w skład spadku wchodzą prawa i obowiązki o charakterze prywatnoprawnym i majątkowym.
Art. 922. § 1. Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej.
§ 2. Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.
§ 3. Do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów zwykłych i poleceń, jak również inne obowiązki przewidziane w przepisach księgi niniejszej.
Zgodnie z przytoczonym powyżej art. 922 KC, w skład spadku wchodzą:
- prawa majątkowe i cywilnoprawne zmarłego z wyjątkiem praw ściśle związanych z jego osobą, takich jak na przykład: użytkowanie, służebność osobista oraz praw, które przechodzą na określone prawem osoby niezależnie od tego czy są spadkobiercami, na przykład: świadczenia z tytułu OFE, służebność mieszkania czy też tzw. zapis bankowy
- obowiązki majątkowe i cywilnoprawne zmarłego z wyjątkiem obowiązków ściśle związanych z jego osobą. Warto pamiętać, iż zgodnie z art. 922 § 3 KC, do spadku należą także pewne obowiązki, które powstają dopiero po śmierci zmarłego.
Z momentem otwarcia spadku, a więc z chwilą śmierci spadkodawcy, spadkobiercy nabywają spadek niezależnie od swojej wiedzy ani woli. Jest to tzw. nabycie wstępne, powodujące, iż spadek ani przez chwilę nie jest niczyj. Należy tutaj zwrócić uwagę na przepis art. 926 KC, który wymienia ustawę oraz testament jako tytuły powołania do dziedziczenia. W polskim prawie możliwa jest sytuacja, w której spadek będzie dziedziczony w części z ustawy, a w części z testamentu. Stanie się tak w przypadku, gdy spadkodawca w testamencie powoła spadkobierców jedynie do części spadku oraz gdy spadkodawca powała kilku spadkobierców do całego spadku, ale niektórzy z nich nie chcą lub nie mogą dziedziczyć, a spadkodawca nie ustanowił substytuta i wykluczył przyrost lub któryś ze spadkobierców odrzucił spadek z tytułu przyrostu.
Zgodnie z art. 927 KC, regulującym kwestię zdolności do dziedziczenia, w zasadzie dziedziczyć może tylko taka osoba, która w chwili otwarcia spadku ma zdolność prawną. Wyjątkami od tej zasady jest możliwość dziedziczenia przez dziecko, które zostało poczęte, ale jeszcze się nie urodziło, oraz przez fundację, która została ustanowiona przez spadkodawcę w testamencie, pod warunkiem jednak, że zostanie ona zarejestrowana w terminie do 2 lat od ogłoszenia spadku. W tym miejscu warto zaznaczyć, iż ilekroć ustawa stanowi o osobie, która nie chce dziedziczyć, należy przez to rozumieć osobę, która zrzekła się dziedziczenia lub odrzuciła spadek. Natomiast, ilekroć ustawa mówi o osobie, która dziedziczyć nie może, rozumieć przez to należy osobę która: nie ma zdolności do dziedziczenia, została uznana za niegodną, została wydziedziczona (art. 1008-1011 KC) lub została wyłączona od dziedziczenia z ustawy, na podstawie art. 940 KC.
Jeśli zaś chodzi o problem niegodności do dziedziczenia, to należy się odwołać do przepisów art. 928-930 KC.
Art. 928. § 1. Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:
1) dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
2) podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
3) umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.
§ 2. Spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jak by nie dożył otwarcia spadku.
Oceny przesłanki z art. 928 § 1 pkt. 1 dokonuje sąd cywilny, a ewentualny wyrok sądu karnego nie jest wymagany. Sąd cywilny decyduje więc czy przestępstwo jest ciężkie i skierowane przeciwko spadkodawcy, natomiast o tym, co to jest przestępstwo umyślne decyduje prawo karne.
Co do przesłanki z pkt. 2 warto wiedzieć, iż nie ma znaczenia czy opisane działanie było skuteczne, tzn. czy ten wadliwy testament istniał w chwili śmierci spadkodawcy.
Z kolei przesłanki z pkt. 3 nie stosuje się, gdy ktoś umyślnie zniszczył protokół stwierdzający treść testamentu ustnego, ponieważ nie jest to testament oraz gdy ktoś zniszczył testament ważny, będąc w uzasadnionym przekonaniu, iż niszczy testament nieważny. Stosuje się ją natomiast, gdy ktoś umyślnie zniszczył testament nieważny, jeżeli był przekonany o jego ważności .
Karol Obrębski
Szukasz porady prawnej?
Chcesz zlecić naszym prawnikom przygotowanie pisma lub prowadzenie sprawy?
Zobacz, jak wygląda nasza "Modelowa opinia prawna" i skorzystaj z formularza poniżej - wycena pytania zawsze jest bezpłatna.
Pracownicy PrawoDlaKazdego.pl pozostają do dyspozycji także w naszej Kancelarii, znajdującej się w Krakowie przy ulicy Lea 202A. Zadzwoń pod numer 609-709-999 i umów się na rozmowę z prawnikiem - zapraszamy na spotkanie.