Trwa sezon piłkarski – poznaj swoje prawa i obowiązki na stadionie.

Zakończony niedawno w Brazylii Puchar Konfederacji w którym udział wzięły najlepsze reprezentacje poszczególnych kontynentów, w tym mistrz świata oraz gospodarz turnieju, po raz kolejny zwrócił uwagę opinii publicznej na temat bezpieczeństwa na stadionach oraz wokół nich. Skala protestów w Brazylii, związana z potężnymi nakładami na infrastrukturę oraz stadiony przy jednoczesnym braku środków m.in. na edukację oraz służbę zdrowia, skłoniła do refleksji nad bezpieczeństwem imprez masowych i przepisów które je regulują. Organizator turnieju, Międzynarodowa Federacja Piłki Nożnej (FIFA) ogłosiła, że turniej w Brazylii stanowił wielki sukces nie tylko kibiców piłki nożnej, ale również wszystkich Brazylijczyków. Słowa te zabrzmiały groteskowo nie tylko z uwagi na towarzyszące rozrywanym meczom zamieszki, ale również w związku z kolejnymi informacjami na temat bezpieczeństwa na stadionach. W ostatnim czasie świat piłkarski obiegła wstrząsająca relacja z meczu ligi okręgowej w Brazylii – Josemir Santos Abreu ukarany został czerwoną kartką, nie chciał jednak pogodzić się z tą decyzją i pozostał na boisku. W reakcji na jego postawę, 20-letni sędzia piłkarski Octavio da Silva wyjął sztylet a następnie wbił go w serce zawodnika, powodując śmierć na miejscu. Na całe zdarzenie nie pozostali obojętni kibice, którzy kolejno wkroczyli na boisko, ukamieniowali sędziego i odcięli mu głowę.

„Kultura kibicowania” w Ameryce Południowej bez cienia wątpliwości ma swoją specyfikę i błędem byłoby ją w prostej linii porównywać do sposobu kibicowania w Polsce. Niemniej warto zastanowić się nad treścią przepisów regulujących bezpieczeństwo na stadionach oraz ich egzekucją, a jest to temat o tyle aktualny, że 19 lipca wystartował sezon 2013/2014 w Ekstraklasie. Autor w niniejszym artykule przedstawi na wybranych przez siebie przykładach prawa i obowiązki kibiców, które określone zostały przez Ustawę o bezpieczeństwie imprez masowych, jak również aktów o charakterze wewnętrznym, wydanych przez Polski Związek Piłki Nożnej oraz Spółkę Akcyjną Ekstraklasa.

Tytułem wstępu warto opisać dwie sytuacje, które wskazują nie tyle na błędne stosowanie przepisów prawa, co ich daleko idąca nadinterpretację. W kwietniu bieżącego roku, uwaga Prezesa Polskiego Związku Piłki Nożnej (PZPN) Zbigniewa Bońka, zwrócona została na wyjazd organizowany przez sympatyków Arki Gdynia, którzy udali się do Łęcznej na mecz z miejscową Bogdanką. Klub dopełnij wszelkich formalności związanych z wyjazdem kibiców, m.in. zgłosił imienną listę uczestników do odpowiedniej komórki Komendy Wojewódzkiej Policji w Gdańsku. Funkcjonariusze dysponowali więc wiarygodnymi informacjami na temat kibiców udających się na spotkanie do Łęcznej. W trakcie podróży nie odnotowano żadnych zakłóceń porządku, a w Ostrowcu Świętokrzyskim wylegitymowano uczestników wyjazdu. Przebieg wyjazdu został zakłócony w Puławach, gdzie policja po raz kolejny poprosiła kibiców o dowody tożsamości i dokumenty pojazdów. Legitymowano ich aż trzykrotnie, co trwało ponad dwie godziny. Działania policji zakończyły się tuż po godzinie 16. W tym momencie w Łęcznej trwała już druga połowa meczu i stąd kibice Arki podjęli decyzję o powrocie do domów. Na podstawie powyższej relacji prezes PZPN wysłał do Komendanta Głównego Policji Marka Działoszyńskiego pismo, w którym prosił w o wyjaśnienie okoliczności działań służb prewencji wobec sympatyków Arki. Trudno oprzeć się wrażeniu, że powyższa sytuacja wskazuje na niełatwą do wyjaśnienia nadgorliwość ze strony funkcjonariuszy policji.

Nie mniej „ciekawy” był przypadek kibiców Pogoni Szczecin. „Portowcy”, jak określają samych siebie kibice ze Szczecina, udali się do Białegostoku na mecz z Jagiellonią jako grupa niezorganizowana. Nie mieli jednak możliwości zasiąść na trybunie dla gości, ponieważ ta objęta była prowadzonym na obiekcie remontem. Fani obydwu klubów doszli do porozumienia, treścią którego miejscowi kibice umożliwili kibicowanie przyjezdnym z sektora przeznaczonego dla gospodarzy. Warunkiem zgodnie z regulaminem, było wyrobienie karty kibica białostockiego klubu. Policja nie zezwoliła jednak na to kibicom ze Szczecina – a decyzję taką ciężko uzasadnić z punktu widzenia przepisów prawa. Po raz kolejny pytanie o równość wobec prawa wydaje się aktualne. Czy Ci sami kibice mieliby jakikolwiek problem z zakupem biletu na seans do kina lub koncert?

1. Prawa uczestników spotkań piłkarskich.

Nie ulega wątpliwości, że w momencie dokonania zapłaty za bilet kibic zawiera umowę o charakterze cywilnoprawnym, na podstawie której przysługują mu określone prawa. Po pierwsze jako osobie uprawnionej przysługuje mu prawo do wzięcia udziału w określonej na bilecie imprezie masowej. Uczestnik imprezy masowej jest również uprawniony do oglądania meczu na miejscu siedzącym, którego numer wskazany jest na bilecie. W związku z powyższym, każdy kibic-konsument, w przypadku naruszenia przysługujących mu praw przez organizatora meczu piłki nożnej (np. polegającym na bezprawnym unieważnieniu biletu przed rozpoczęciem imprezy masowej), może skorzystać z pomocy rzecznika konsumentów i dochodzić swoich praw na drodze sądowej.

Organizator imprezy masowej jest zobowiązany na podstawie przepisów prawa do zapewnienia jej bezpieczeństwa w tym np. do zatrudnienia odpowiedniej liczby służby porządkowej oraz informacyjnej. Organizator ma również obowiązek zapewnić pomoc medyczną oraz zaplecze higieniczno-sanitarne. Co więcej, powinien on uczestnikom imprezy masowej udostępnić do wglądu informacje o udogodnieniach oraz wymogach bezpieczeństwa określonych przez organizatora lub służby ratownicze, a także o umiejscowieniu punktów pomocy medycznej, gastronomicznych i sanitarnych. Za udzielanie takich informacji odpowiedzialni są członkowie służby informacyjnej, do których każdy kibic ma możliwość składania skarg. Służba porządkowa oraz informacyjna jest także zobowiązana do podjęcia działań na jakiekolwiek zgłoszone incydenty i zagrożenia. Kibic, który jest legitymowany przez członka służby porządkowej, może przed rozpoczęciem tej czynności, odczytać dane, które są umieszczone na identyfikatorze tej osoby. W takiej sytuacji uczestnik meczu piłki nożnej może żądać od członka służby porządkowej, podania podstawy prawnej oraz przyczyny jego legitymowania.

Kolejnym obowiązkiem organizatora meczu piłki nożnej jest udostępnienie wszystkim osobom upoważnionym do przebywania na meczu regulamin stadionu, mapę obiektu, oraz podania informacji o godzinach jego otwarcia. Powinien również zadbać o to, by uczestnicy mogli się swobodnie oraz z zachowaniem reguł bezpiecznie przemieszczać po stadionie (w miejscach do tego wyznaczonych). Oznacza to m.in., że wszystkie bramy, wejścia i wyjścia muszą sprawnie działać i powinny być obsługiwane przez odpowiednio przeszkolony w tym zakresie personel. Ponadto organizator musi zapewnić osobne parkingi dla samochodów i autobusów należących do różnych grup kibiców.

Podczas meczu piłki nożnej, który nie jest zakwalifikowany jako mecz podwyższonego ryzyka, kibice mogą spożywać napoje alkoholowe zawierające nie więcej niż 3,5 % alkoholu, powinni jednak pamiętać, że wciąż aktualnym pozostaje zakaz wnoszenia na teren stadionu jakiegokolwiek alkoholu.

1. Obowiązki kibiców.

Z umowy zawartej poprzez zakup biletu wynikają nie tylko prawa, ale również obowiązki uczestnika imprezy masowej. Podstawowym obowiązkiem kibica jest zachowanie się w sposób, który nie zagraża bezpieczeństwu innych. Ustawa wyraźnie wskazuje jakie przedmioty obejmuje zakaz wnoszenia na teren stadionu, są to m.in. broń lub inne niebezpieczne przedmioty, materiały wybuchowe, wyroby pirotechniczne, materiały pożarowo-niebezpieczne, napoje alkoholowe, środki psychotropowe, narkotyki oraz materiały o treści rasistowskiej czy też dyskryminacyjnej.

W tym momencie po raz kolejny należy zadać sobie pytanie o równość wobec prawa. Już po zakończeniu poprzedniego sezonu policja postawiła zarzuty „posiadania wyrobów pirotechnicznych podczas imprezy masowej" dwóm piłkarzom Lecha Poznań, którzy po ostatnim meczu w sezonie kończącym ich kariery w klubie, odpalili w sektorze zajmowanym przez najzagorzalszych kibiców materiały pirotechniczne. To, co początkowo wydawało się zabawą i świadectwem więzi łączących kibiców oraz piłkarzy w ocenie policji stanowi wykroczenie za które obu panom grozi zakaz stadionowy oraz grzywna. W podobnych sprawach wnioski kierowane przez policję najczęściej kończą się orzeczeniem wyżej wymienionych kar wobec sprawców wykroczenia. Być może zasada równości wobec sprawa powinna iść w parze z zasadą rozsądku, wcale nie mniej ważną w kontekście interpretowania i stosowania prawa.

Podczas imprezy masowej zabronione jest rzucanie przedmiotami, które mogą stanowić zagrożenie dla życia, zdrowia lub bezpieczeństwa innych osób przebywających na terenie, gdzie odbywa się impreza masowa. Trudno w kontekście przedmiotów o których mowa wyżej wymieniać śnieżki, a taki właśnie przypadek miał miejsce w lutym tego roku, podczas spotkania Pogoń Szczecin – Lech Poznań. Miejscowi kibice urządzili sobie „zabawę”, rzucając śnieżkami w piłkarzy gości. Efekt? Nikomu nic się nie stało, ale zachowanie kibiców spotkało się z ostrą krytyką władz PZPN-u. Związek postanowił nałożyć na klub karę w wysokości 30 tysięcy złotych.

Zabronione jest również prowokowanie innych uczestników do działań zagrażających bezpieczeństwu imprezy. W trakcie meczu kibic nie może przebywać w miejscu nieprzeznaczonym dla kibiców, ani nawet w sektorze innym niż wskazany na bilecie. Uczestnicy meczu piłki nożnej są zobowiązani do wykonywania poleceń służby porządkowej, Policji oraz Żandarmerii Wojskowej. Należy pamiętać również, że na stadionach obowiązuje zakaz palenia tytoniu i wyrobów tytoniowych.

Kibic powinien posiadać przy sobie dokument potwierdzający jego tożsamość. Zgodnie z ustawą zabronione jest także używanie odzieży lub przedmiotu w celu uniemożliwienia lub istotnego utrudnienia jego rozpoznania, a zatem niedozwolone jest np. zasłanianie twarzy szalikiem w celu uniknięcia odpowiedzialności karnej.

Stosowanie przepisów w tym zakresie rodzi jednak pytanie o procedury przestrzegania przepisów w zakresie ochrony danych osobowych. W opinii Głównego Inspektoratu Ochrony Danych Osobowych nie można nagrywać każdego kibica z dowodem osobistym podniesionym na wysokość twarzy. Opisane postępowanie do jakiego miałoby dochodzić przy legitymowaniu kibiców, nie ma podstaw prawnych, niezależnie od tego, czy dokonywane byłoby przez organizatora meczu, czy też policję. Ponieważ były to przypadki często spotykane, policja w ramach prowadzonych przez siebie działań, tłumaczyła nagrywanie wizerunków kibiców jako „dokumentowanie czynności operacyjnych”. Mimo dwukrotnego upomnienia i oficjalnego przedstawienia w prasie opinii GIODO, filmowanie twarzy wraz z dowodem osobistym wciąż jest dość popularną praktyką.

Kibic jest zobowiązany także do podporządkowania się wynikającym z wymogów bezpieczeństwa poleceniom służb porządkowych i informacyjnych. Służby te mają prawo domagać się od kibica okazania biletu uprawniającego do uczestnictwa w imprezie masowej, a także, jak już zostało wspomniane, dokonać jego wylegitymowania. W przypadku podejrzenia, że któryś z kibiców usiłuje wnieść lub ma przy sobie przedmioty zabronione przez ustawę lub regulamin, mogą także przeszukać jego odzież lub bagaż.

Służby porządkowe mogą usunąć kibica z terenu imprezy masowej, jeżeli zakłóca on jej porządek. W przypadku naruszenia niektórych ze wskazanych powyżej obowiązków uczestnik imprezy masowej może w ciągu kilku godzin zostać skazany na karę grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności w ramach tzn. sądów 24-godznnych.

Piłka nożna to najpopularniejszy sport w Polsce i nie zmieniają tego nawet fatalne występy reprezentacji naszego kraju. Już w czerwcu ubiegłego roku, kiedy udział w Mistrzostwach Europy zakończył się dla nas na etapie fazy grupowej kibice udowodnili, że pójście na stadion może być świetną zabawą, co utrwaliło wizerunek Polski jako kraju nowoczesnego i otwartego na zmiany. Bezpieczeństwo na stadionach w równym stopniu wymaga zaangażowania po stronie kibiców, jak i organów stosujących prawo. W gruncie rzeczy bowiem chodzi o pasję, a bezpieczne stadiony to zwycięstwo każdej osoby związanej z piłką nożną.

Łukasz Więckowicz