Twoja firma - cz. III - spółka jawna

Chcesz założyć własny biznes. Masz już pomysł. Wiesz, czym i jak będziesz handlował lub jakie usługi świadczył. Nie zapominaj jednak o pewnej bardzo ważnej kwestii, którą większość spycha na dalszy plan lub podejmuje co do niej pochopną decyzję. Chodzi tutaj o decyzję dotyczącą wyboru formy prawnej w jakiej będziesz prowadził swoją działalność gospodarczą, a więc decyzję, która znacznie ułatwi lub bardzo utrudni prowadzenie Twoich przyszłych interesów.  Jak zatem wybrać odpowiednią dla Ciebie formę prawną i założyć własną firmę, spółkę jawną lub z ograniczoną odpowiedzialnością? Jak są plusy i minusy jednoosobowej działalności gospodarczej, spółki cywilnej i spółek kodeksu handlowego?  W tym i kolejnych artykułach, poświęconych każdej z dopuszczalnych w Polsce form prowadzenia działalności, postaram się odpowiedzieć nie tylko na powyższe pytania, ale i przybliżyć prawa i obowiązki związane z danym wyborem.

                Wiesz już na czym polega i z czym wiąże się prowadzenie własnego biznesu w formie jednoosobowej działalności gospodarczej oraz spółki cywilnej, czas więc „zająć się” spółkami opisanymi w Ustawie z dnia 15 września 2000 roku – Kodeks spółek handlowych. Posługując się kolejnością kodeksową, zacznę od omówienia spółki jawnej, która zgodnie z definicją ustawową jest spółką osobową, prowadzącą przedsiębiorstwo pod własną firmą, ale nie będącą inną spółką handlową. Już w tym miejscu należy zauważyć, iż spółka jawna jest bardzo podobna do spółki cywilnej – obie nie posiadają bowiem osobowości prawnej i obie są najczęściej zakładane przez niewielkie grupy, darzących się wzajemnym zaufaniem osób. Najważniejszą różnicą jest natomiast subsydiarna odpowiedzialność wspólnika oraz obowiązek ujawnienia w nazwie co najmniej firmy (nazwiska) jednego ze wspólników, np. Jan Nowak i spółka.  

Spółka jawna, jako osobowa spółka handlowa jest odrębnym od wspólników podmiotem prawa (nie posiada jednak osobowości prawnej) co oznacza, że może we własnym imieniu nabywać prawa (np. własność nieruchomości) zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozwana. Nazywa się ją „ułomną” osobą prawną, ponieważ w odróżnieniu od „pełnej” osoby prawnej nie posiada swoich organów ani nie zapewnia wspólnikom ochrony finansowej w tym sensie, że każdy wspólnik ponosi bez ograniczenia odpowiedzialność całym swoim majątkiem osobistym za zobowiązania spółki solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Jak już wspomniałem wyżej – odpowiedzialność wspólnika jest subsydiarna, to znaczy, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję wierzytelności z majątku wspólnika tylko w przypadku, kiedy egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna. Należy jednak pamiętać, iż osoba wstępująca do spółki odpowiada za zobowiązania spółki,  istniejące przed dniem jej przystąpienia.

Jeśli natomiast chodzi o prowadzenie spraw spółki, to o ile umowa spółki nie stanowi inaczej – jest to nie tylko prawo, ale i obowiązek wszystkich wspólników, który dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki. Każdy z nich jest również uprawniony do reprezentowania spółki na zewnątrz, chyba że umowa lub w wyjątkowych przypadkach wyrok sądu pozbawiają danego wspólnika tego uprawnienia. Pozostałe prawa i obowiązki wspólników są równe, co dotyczy w szczególności udziału w zyskach i stratach. Warto tutaj dodać, iż spółka jawna posiada własny majątek, który nie jest – tak jak w przypadku spółki cywilnej – majątkiem wspólnym wspólników. Składa się na niego „wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia”, a więc własność rzeczy (tak ruchomości jak i nieruchomości), prawa rzeczowe ograniczone, wierzytelności oraz prawa na dobrach niematerialnych, takie jak np. prawo autorskie lub patent. Ponadto, do praw i obowiązków wspólników zalicza się między innymi prawo do informacji (każdy wspólnik ma prawo do żądania od innych wspólników informacji dotyczących stanu majątku i interesów spółki), prawo do wypowiedzenia umowy spółki i żądania rozwiązania spółki, obowiązek lojalności wobec spółki (wspólnik zobowiązany jest powstrzymać się od działalności sprzecznej z interesem spółki). Powyższe prawa i obowiązki w doktrynie nazywane są korporacyjnymi, a wyróżnia się także prawa i obowiązki o charakterze majątkowym, do których należą: prawo do podziału i wypłaty zysku, obowiązek partycypacji w stratach spółki, prawo do zwrotu wydatków związanych z prowadzeniem spraw spółki czy też prawo do wypłaty udziału w majątku spółki w razie jej likwidacji.

Spółkę jawną utworzyć mogą nie tylko osoby fizyczne, ale również osoby prawne, spółki handlowe osobowe i kapitałowe. Powstaje ona już w momencie podpisania umowy spółki, co oznacza, że od tej chwili mają do niej zastosowanie odpowiednie przepisy Kodeksu spółek handlowych. Komentowana spółka podlega obligatoryjnemu wpisowi do rejestru przedsiębiorców, co z kolei wiąże się z faktem, iż przed wpisem nie może prowadzić działalności gospodarczej. Umowa spółki powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności i zawierać następujące elementy:

1. określenie stron umowy – choć art. 25 k.s.h. tego nie wymienia

2. firmę i siedzibę spółki

3. określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość

4. przedmiot działalności spółki

5. czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.

Skoro mowa o wkładach wnoszonych do spółki przez wspólników, to podkreślić należy, że stanowią one tak zwany majątek „początkowy” spółki, a obowiązek ich wniesienia obciąża każdego wspólnika i nie może być wyłączony umową. Obecnie obowiązujące przepisy nie przewidują żadnego minimum dotyczącego wysokości kapitału spółki jawnej.   

Spółka jawna może zostać rozwiązana z przyczyn takich jak jednomyślna uchwała wszystkich wspólników, ogłoszenie upadłości spółki, śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości, wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika, prawomocne orzeczenie sądu lub z powodu przyczyn przewidzianych w umowie spółki. Zdarzenia wymienione powyżej powodują przejście spółki w fazę tak zwanego postępowania likwidacyjnego, prowadzonego przez likwidatorów ,którymi w praktyce są wspólnicy spółki. Otwarcie likwidacji podlega obowiązkowemu zgłoszeniu do sądu rejestrowego. Likwidatorzy winni między innymi zakończyć bieżące sprawy spółki, ściągnąć wierzytelności oraz spieniężyć jej majątek.

                Podsumowując, do najważniejszych zalet spółki jawnej zaliczyć należy brak określonych wymagań kapitałowych, stosunkowo niskie koszty założenia,  swobodę w formułowaniu treści umowy spółki,  jak również reprezentację spółki przez wszystkich wspólników lub możliwość  umownego wyłączenia wspólnika od reprezentacji. Wadami są natomiast brak osobowości prawnej oraz subsydiarna odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki.

Karol Obrębski – prawnik Internetowego Serwisu Prawnego PrawoDlaKazdego.pl (www.prawodlakazdego.pl) zajmującego się stałą obsługą prawną osób fizycznych i prawnych, egzekucją wierzytelności oraz sporządzaniem opinii prawnych, dokumentów oraz pism procesowych.