Umowa o praktykę absolwencką. Tani pracownik bez formalności.

Celem jaki przyświecał ustawodawcy było umożliwienie absolwentom szkół ponadgimnazjalnych lub uczelni wyższych zdobycia praktycznej wiedzy, poznania charakteru pracy, którą będą wykonywać w przyszłości i ułatwienie odnalezienia się na rynku pracy. W obowiązującym systemie prawnym brak było właściwie regulacji umożliwiającej w sposób bezpieczny dla pracodawców przyjmowanie na praktyki młodych osób. Unormowania dotyczące stażu z urzędu pracy były nie wystarczające. Umowa na okres próbny lub terminowa umowa o pracę tak wtedy jak i dziś generują dla pracodawców cały zakres niezbędnych obowiązków i formalności. Pracodawca musi opłacić badania lekarskie, musi spełnić szereg obowiązków ewidencyjnych związanych z ubezpieczeniem społecznym i zdrowotnym oraz ponieść koszty z tym związane. Z kolei umowy cywilnoprawne nie zapewniają absolwentom podejmującym w ten sposób „zatrudnienie” nawet minimalnych gwarancji i stabilizacji.

Rozwiązaniem jest zatem umowa o praktykę absolwencką.

Umowa jest skierowana do szerokiego kręgu pracodawców: osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej. Natomiast praktykantem może być osoba, która ukończyła co najmniej gimnazjum i w dniu rozpoczęcia praktyki nie przekroczyła 30-go roku życia. Bez znaczenia jest fakt, że wcześniej absolwent świadczył już zatrudnienie w ramach stosunku pracy z innym pracodawcą.

Umowa o praktykę absolwencką nie stanowi odmiany umowy o pracę, została bowiem skonstruowana jako szczególny typ cywilnoprawnej umowy zawieranej pomiędzy praktykantem a podmiotem przyjmującym na praktykę. Kształtowanie umowy o praktykę absolwencką pozostawiono w dużej mierze stronom umowy, a przepisów prawa pracy w zasadzie się do niej w ogóle nie stosuje. Ustawa przewiduje pewne minimalne odstępstwa od tej reguły i wyraźnie zastrzega, które przepisy prawa pracy mimo wszystko znajdą zastosowanie. Umowa o praktykę absolwencką nie będzie mogła zatem dotyczyć pracy szczególnie niebezpiecznej w rozumieniu kodeksu pracy, a podmiot przyjmujący na praktykę będzie obowiązany zapewnić praktykantowi, tak jak normalnemu pracownikowi, bezpieczne i higieniczne warunki odbywania praktyki, w tym środki ochrony indywidualnej (np. odzież ochronną, buty, kaski) jeśli dane zajęcie tego wymaga. Natomiast co istotne, pracodawcy nie są objęci obowiązkiem przeprowadzania obowiązkowych badań lekarskich praktykantów i ponoszenia związanych z tym kosztów.

Treść umowy jakkolwiek co do zasady dowolna, zgodnie z ustawą powinna określać rodzaj pracy, w ramach której praktykant ma uzyskiwać doświadczenie i nabywać umiejętności praktyczne; okres odbywania praktyki; tygodniowy wymiar czasu pracy w ramach praktyki; wysokość świadczenia pieniężnego, jeżeli praktyka ma być odbywana odpłatnie. Ustawa nie przewiduje prawa do urlopu wypoczynkowego, takie uprawnienie można jednak rzecz jasna przewidzieć w treści umowy.

Czas pracy może być kształtowany dowolnie w zależności od potrzeb związanych z przyuczeniem praktykanta do pracy. Praktyka może być zatem odbywana w niepełnym wymiarze czasu pracy np. po kilka godzin w wybranych dniach tygodnia.

Umowa o praktykę absolwencką u jednego pracodawcy może być zawarta na okres nieprzekraczający 3 miesięcy. Umowa krótsza może być powielona pomiędzy tymi samymi stronami, jednakże łączny okres ich trwania nie może przekroczyć ustawowego limitu 3 miesięcy. Natomiast sam absolwent może podejmować wiele takich umów z różnymi pracodawcami, podobnie jak pracodawca może zawierać wiele takich umów z różnymi absolwentami.

Umowa może być nieodpłatna, nie ma jednak także przeciwwskazań, aby za praktykę praktykanta wynagradzać. Ustawa przewiduje maksymalną wysokość miesięcznego świadczenia pieniężnego. Limit to 2-krotna wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie odrębnych przepisów (w 2013 r. jest to kwota 1600 zł brutto × 2 = 3200,00 zł brutto). Przyjmujący na praktykę ma obowiązek pobierać od wypłacanych świadczeń zaliczki na podatek dochodowy według stawki 18%. Świadczenia i pobrane od nich zaliczki będą więc wykazywane w informacjach PIT-11 i deklaracjach PIT-4R. Absolwent otrzymane świadczenia musi natomiast wykazać w zeznaniu rocznym.

Praktykant, nawet w przypadku praktyki odpłatnej nie jest z tego tytułu objęty ubezpieczeniem społecznym i zdrowotnym, co wydatnie zmniejsza koszty jego zatrudnienia stanowiąc kolejne ułatwienie dla przyjmujących na praktykę. Jednakże praktykant w razie wypadku przy pracy będzie mógł skorzystać ze świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, do których ma prawo na podstawie ustawy z dnia 30 października 2002 r. o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach.

Umowa o praktyki absolwenckie rozwiązuje się co do zasady z chwilą upływu terminu na jaki została zawarta. Może jednak być rozwiązana także przed upływem tego terminu pod warunkiem zachowania formy pisemnej. W przypadku, gdy praktyka była nieodpłatna, rozwiązanie umowy może nastąpić w każdym czasie, natomiast jeśli była odpłatna to dodatkowo obowiązuje 7 dniowy okres wypowiedzenia. Na wniosek praktykanta podmiot przyjmujący na praktykę jest zobowiązany wystawić na piśmie zaświadczenie o rodzaju wykonywanej pracy i umiejętnościach nabytych w czasie odbywania praktyki.

Praktykant w dalszym ciągu jest bezrobotnym i korzysta z przysługujących mu uprawnień.

Na koniec warto wskazać, że umowa o praktykę absolwencką nie stanowi przeszkody do nabycia oraz posiadania statusu osoby bezrobotnej. Niezbędne jest jednak przedłożenie właściwemu powiatowemu urzędowi pracy stosownej umowy. Odbywanie przez bezrobotnego praktyki absolwenckiej stanowi uzasadnioną przyczynę niespełnienia obowiązku zgłaszania się w wyznaczonym przez urząd terminie w celu przyjęcia propozycji odpowiedniej pracy lub innej formy pomocy proponowanej przez urząd lub w innym celu wynikającym z ustawy i określonym przez urząd pracy, w tym potwierdzenia gotowości do podjęcia pracy.

Po dokonanej rejestracji w powiatowym urzędzie pracy praktykant posiadając status osoby bezrobotnej korzysta z ubezpieczenia zdrowotnego. To uprawnienie rozciąga się również na czas trwania praktyki absolwenckiej i nie podlega zawieszeniu nawet w sytuacji otrzymywania w ramach praktyki maksymalnego wynagrodzenia. Co więcej, jeżeli praktykantowi przysługuje zasiłek dla bezrobotnych to także nie traci do niego prawa. W przypadku jednak gdy umowa o praktykę jest odpłatna zasiłek otrzyma tylko, gdy wysokość jego wynagrodzenia z racji umowy o praktykę nie przekracza połowy minimalnego wynagrodzenia.

Piotr Bryndal

Źródła:

Ustawa z dnia 17 lipca 2009r. o praktykach absolwenckich (Dz. U. Nr 127, poz. 1052)

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jednolity Dz. U. z 2008r. Nr 69, poz. 415 ze zmianami)

Uzasadnienie poselskiego projektu ustawy o praktykach absolwenckich (druk sejmowy nr 1701)