Czym jest zapis testamentowy?

Ogólnie rzecz biorąc, zapis testamentowy to w prawie spadkowym rozporządzenie przez spadkodawcę częścią majątku wchodzącego w skład spadku na rzecz osoby trzeciej, zwanej zapisobiorcą.

Zgodnie z art. 968 Kodeksu cywilnego, spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby. Osoba, na rzecz której wykonany ma być zapis nie staje się przez to jednak formalnym spadkobiercą, a jedynie uzyskuje pewną korzyść, z reguły kosztem majątku spadkowego. Zapisobiorca nie odpowiada za długi spadkowe, zobowiązany jest jednak do poniesienia obciążeń podatkowych od otrzymanego przysporzenia według przepisów o podatku od spadków.

Cechami, które zapis testamentowy musi zawierać, aby być uznanym za skutecznie sporządzony:

1) wymagana jest forma testamentowa. Oznacza to, iż zapis musi być ustanowiony w formie oświadczenia woli zawartego w prawnie ważnym testamencie, inne formy dokonania zapisu są nieważne;

2) potrzebne jest dokładne wskazanie zapisobiorcy. Zapisobiercą na rzecz którego ma zostać wykonany zapis może być osoba  fizyczna lub prawna, wymagane jest jednak jej dokładne wskazanie,   nie jest dopuszczalne przeznaczenie przez spadkodawcę korzyści majątkowej osobie nieoznaczonej. Osoba zapisobiorcy musi zostać oznaczona w testamencie  przez spadkodawcę w sposób pozwalający na jej określenie i zindywidualizowanie;

3) nałożenie na podmiot obciążony (zazwyczaj spadkobiercę) obowiązku spełnienia określonego świadczenia majątkowego. Pamiętać należy, iż ustanowienie zapisu nie powoduje automatycznego przeniesienia własności danego przedmiotu zapisu na rzecz zapisobiercy.

Warto pamiętać, iż zapis testamentowy sam w sobie nie wywołuje skutków prawnych, a stwarza jedynie roszczenie wobec spadkobiorcy o wykonanie zapisu (tj. przekazania własności i wydania zapisanego przedmiotu).

W przypadku stwierdzenia zapisu testamentowego, to zapisobiorca powinien zwrócić się do obciążonego zapisem spadkobiercy o jego wykonanie. Zgodnie z art. 970 k.c. w braku odmiennej woli spadkodawcy zapisobiorca może żądać wykonania zapisu niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu. Jeżeli więc spadkodawca nie postanowił, że zapis ma zostać wykonany po upływie określonego czasu, już w dniu ogłoszenia testamentu można żądać od obciążonego zapisem jego wykonania.

Osobą obciążoną zapisem może być zarówno spadkobierca ustawowy jak i osoba powołana do spadku na podstawie testamentu, co więcej prawo nie wyklucza możliwości dokonania dalszych zapisów i obciążenia kolejnym zapisem osoby uprawnionej do majątku spadkowego z tytułu zapisu. Jeżeli powołanie do spadku okaże się bezskuteczne, a spadkodawca nie pozostawi dalszych spadkobierców to, zapis który by ich obciążał przechodzi na gminę jako spadkobiercę ustawowego  (na mocy art.935 k.c.).

Co może być przedmiotem zapisu:

1) zobowiązanie do przeniesienia własności i wydania rzeczy oznaczonej co do gatunku lub co do tożsamości, lub ustanowienia prawa rzeczowego,

2) obowiązek przekazania określonej ilości pieniędzy lub ustanowienie renty,

3) przelew wierzytelności,

4) umorzenie długu

Podkreślenia wymaga, iż zapis testamentowy, którego treść jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, bądź ma na celu obejście prawa jest nieważny. Przykładowo, jeżeli dokonany w testamencie zapis lub zapisy wyczerpują cały lub prawie cały spadek, przyjmuje się, że nie są to zapisy, tylko zwyczajne powołanie do spadku na podstawie testamentu.

Maciej Stępień