Gdy nadchodzi czas rozliczeń. Wydatki i nakłady z czasu trwania wspólnoty majątkowej małżeńskiej.

W trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej pomiędzy istniejącymi trzema masami majątkowymi tj. majątkiem osobistym żony, majątkiem osobistym męża i majątkiem wspólnym obojga małżonków mogą następować przesunięcia w postaci nakładów i wydatków.

Zarówno mąż jak i żona z własnego majątku osobistego może dokonać np. nakładów na majątek wspólny. Jednocześnie może się zdarzyć, że nakłady dokonane są z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków. Typowym przykładem tej drugiej sytuacji będzie wybudowanie w trakcie trwania małżeństwa (wspólnoty majątkowej małżeńskiej) domu na gruncie, który stanowił składnik majątku osobistego jednego z małżonków, czyli np. został zakupiony przed zawarciem małżeństwa lub został odziedziczony po rodzicach. Zgodnie z przepisami właścicielem domu w takiej sytuacji nie są oboje małżonkowie, ale właściciel gruntu.

Zgodnie z art. 45 § 1 k.r.o. każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.  

Niezależnie od powyższego, również w czasie trwania wspólności może dojść do przesunięć pomiędzy majątkiem osobistym jednego a majątkiem osobistym drugiego z małżonków. Wskazać trzeba, że w takiej sytuacji nie stosuje się regulacji prawnorodzinnej art. 45 k.r.o. i tego typu rozliczenia dokonywane na podstawie ogólnych przepisów kodeksu cywilnego i przeprowadzane są w drodze procesu.  

Co niebywale istotne, rozliczeń pomiędzy małżonkami, a zwykle już byłymi małżonkami dokonuje się przy podziale majątku wspólnego. Jedynie wyjątkowo sąd może nakazać wcześniejszy zwrot. Stanie się tak, jeśli wymaga tego dobro rodziny.

Rozliczenia pomiędzy małżonkami obejmują także sytuacje, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego. W takim wypadku ten z małżonków, który był dłużnikiem, powinien rozliczyć się ze współmałżonkiem w ten sposób, że zwraca mu, odpowiadającą wielkość jego udziału w majątku wspólnym, część kwoty wydanej na zaspokojenie długu. 

Wskazane roszczenia powstają w chwili dokonania nakładów, poniesienia wydatków czy uregulowania długu, jednak zasadniczo wymagalne stają się dopiero w chwili dokonywania działu majątku objętego poprzednio wspólnością.

Najczęściej do rozliczenia  pomiędzy małżonkami dochodzi w postępowaniu nieprocesowym, a więc wszczętym na podstawie wniosku. Procesu nie da się uniknąć, jeśli zwrotu nakładów i wydatków żąda się wcześniej niż przy podziale majątku wspólnego. Niezbędne wówczas będzie sporządzenie stosownego pozwu.

Bezspornie postępowanie o podział majątku wspólnego, jak wszystkie postępowania działowe należy do trudnych i żmudnych. Na tym tle, szczególnie problematyczne bywa rozliczenie nakładów i wydatków. Sporne bywa w szczególności określenie wartości nakładu i wydatku oraz odzwierciedlenie tej wartości przy obliczeniu należnego małżonkowi lub małżonkom świadczenia. 

Piotr Bryndal, PrawoDlaKazdego.pl