Jak ustalić adres pozwanego?

Zgodnie dyspozycją art. 126 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c), pismo inicjujące (pozew) w sprawie sądowej powinno wskazywać adres strony przeciwnej. Jeżeli jednak go nie ma lub okaże się nieaktualny, sąd wzywa do podania prawidłowego adresu, nieuzupełnienie braku w ciągu 7 dni od wezwania skutkuje zwrotem pozwu.

Podstawowym problemem w takim przypadku jest uzyskanie informacji o aktualnym adresie pozwanego. Możliwe jest jednak udostępnianie danych ze zbiorów meldunkowych, zbioru PESEL oraz ewidencji wydanych i unieważnionych dowodów osobistych. I tak:

1. Dane ze zbiorów meldunkowych oraz ewidencji wydanych i unieważnionych dowodów osobistych udostępnia organ gminy.

2. Dane ze zbiorów meldunkowych oraz ewidencji wydanych i unieważnionych dowodów osobistych w odniesieniu do województwa udostępnia wojewoda.

3. Dane ze zbioru PESEL oraz ogólnokrajowej ewidencji wydanych i unieważnionych dowodów osobistych (OEWiUDO) udostępnia Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Dysponując ostatnim adresem osoby poszukiwanej, wniosek o udostępnienie danych tej osoby należy skierować do właściwego organu gminy. Gmina jest w tym wypadku podstawowym źródłem informacji o dłużniku, uprawnionym do potwierdzania miejsca zameldowania, dysponuje także wiedzą o nowym adresie osoby wymeldowanej, jeżeli nastąpiła zmiana adresu zameldowania.

Organy prowadzące zbiory meldunkowe, zbiór PESEL oraz ewidencję wydanych i unieważnionych dowodów osobistych, na pisemny wniosek zainteresowanej osoby, wydają zaświadczenie zawierające pełny odpis przetworzonych danych dotyczących tej osoby. Zaświadczenie takie jest odpłatne. Składając wniosek należy pamiętać o odpowiednim wykazaniu interesu prawnego, a wiec wskazanie potrzeby wniesienia powództwa i ochrony praw wierzyciela.

Art. 44 h ust. 2 pkt 2 Ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 ze zm.); stanowi, że dane ze zbiorów meldunkowych mogą być udostępnione osobom i jednostkom organizacyjnym - jeżeli wykażą w tym interes prawny, zaś art. 44 h ust. 2 pkt 4 ustawy stanowi, że mogą one być udostępnione innym osobom i podmiotom- jeżeli uwiarygodnią one interes faktyczny w otrzymaniu danych i za zgodą osób, których dane dotyczą.

Rozwiązaniem jest również skorzystanie z art. 135 k.p.c., który przewiduje możliwości doręczania pism w mieszkaniu, w miejscu pracy lub tam, gdzie się adresata zastanie. Zgodnie bowiem z ukształtowaną linią orzeczniczą doręczenia pism procesowych dokonywane są przede wszystkim w miejscu zamieszkania, a przy trudnościach z doręczeniem – w miejscu pracy (postanowienie Sądu Najwyższego z 27 stycznia 1998 r., sygn. akt III CKN 620/97)

Ponadto znacznym ułatwieniem jest, jeżeli dłużnik jest przedsiębiorcą, dane adresowe można uzyskać w odpowiednich ze względu na formę działania takiego podmiotu organach rejestrowych, informacje uzyskamy tam za darmo za pośrednictwem Internetu :

- w Krajowym Rejestrze Sądowym (www. ems.ms.gov.pl) , gdy taki podmiot jest osobą prawną np. spółką z o.o. lub spółką akcyjną,

- w ewidencji działalności gospodarczej, jaką prowadzą odpowiednie miejscowo organy administracji (CEIDG - firma.gov.pl,) urzędy miasta lub gminy, gdy przedsiębiorcą jest osoba fizyczna.

Podmioty gospodarcze (przedsiębiorcy), aby prowadzić działalność gospodarczą, mają bowiem obowiązek odpowiedniego zarejestrowania się, przy czym przy każdej z istniejących form "rejestracji" wymagane jest podawanie adresu i wielu innych danych oraz ich aktualizowania w wypadkach zmian. W sytuacji niedopełnienia takiego obowiązku przez przedsiębiorcę, doręczenie na adres występujący w ewidencji uznawane jest za skuteczne.

Gdy okaże się jednak, że powyższe próby nie dadzą spodziewanego rezultatu, możliwe jest ustanowienie kuratora dla dłużnika. Zgodnie z art. 143 Kodeksu postępowania cywilnego jeżeli stronie, której miejsce pobytu nie jest znane, ma być doręczony pozew lub inne pismo procesowe wywołujące potrzebę podjęcia obrony jej praw, doręczenie może do chwili zgłoszenia się strony albo jej przedstawiciela lub pełnomocnika nastąpić tylko do rąk kuratora ustanowionego na wniosek osoby zainteresowanej przez sąd orzekający.

Ustanowienie kuratora, gdy nie zostały spełnione przesłanki, może stanowić pozbawienie strony możliwości obrony swoich praw i w konsekwencji powodować nieważność postępowania. Przesłanką do ustanowienia kuratora procesowego jest brak wiadomości o miejscu pobytu strony pozwanej, znanej co do osoby. Nie można natomiast w tym trybie ustanawiać kuratora dla strony pozwanej niezidentyfikowanej od początku procesu. Kurator ma być ustanowiony dla konkretnej (określonej) osoby. Przeciwko osobom z imienia i nazwiska nieznanym, których tożsamości nie da się ustalić, nie można bowiem wytaczać powództwa (zob. wyrok SN z 23 września 1997 r. - I CKU, Prok. i Pr. 1998/3/31)

Ustanowienie kuratora wymaga ogłoszenia w budynku sądowym i lokalu organu gminy właściwej ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania lub pobytu osoby nieobecnej, a w braku tej podstawy - właściwego ze względu na siedzibę sądu, a gdy sąd uzna to za potrzebne, także w prasie. Z chwilą doręczenia pisma kuratorowi doręczenie staje się skuteczne. Sąd może jednak uzależnić skuteczność doręczenia od upływu oznaczonego terminu od chwili wywieszenia obwieszczenia w budynku sądowym. Gdy okaże się, że żądanie ustanowienia kuratora nie było uzasadnione sąd zarządzi doręczenie pisma w sposób właściwy, a w miarę potrzeby zniesie na wniosek strony zainteresowanej postępowanie przeprowadzone z udziałem kuratora.

Maciej Stępień

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego ( Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296 z zm.)

Ustawa z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 z zm.);

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie wysokości opłat za udostępnienie danych ze zbiorów meldunkowych, ewidencji wydanych i unieważnionych dowodów osobistych, zbioru PESEL, ogólnokrajowej ewidencji wydanych i unieważnionych dowodów osobistych oraz sposobu wnoszenia tych opłat (Dz. U. Nr 207, poz. 1298);

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 maja 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie określenia wzorów wniosków o udostepnienie danych z ewidencji ludności, zbioru PESEL oraz ewidencji wydanych i unieważnionych dowodów osobistych (Dz. U. Nr 105, poz. 667).