Kiedy i komu przysługują świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego?

Obowiązek alimentacyjny w pierwszej kolejności obciąża rodzinę osoby znajdującej się w niedostatku. Rodzice w stosunku do dzieci są ponadto obowiązani dostarczać im środków utrzymania, aż do czasu, kiedy będą mogły utrzymać się samodzielnie. Alimentacja jest obowiązkiem ustawowym, a orzeczenie sądu rozstrzyga jedynie wątpliwości co do osoby obowiązanej i wysokości świadczenia, jak również tego, czy świadczenie się należy - nie tworzy natomiast uprawnienia do alimentów.

Istnieją jednak przypadki, gdy mimo orzeczenia przez sąd o osobie zobowiązanej do alimentacji, jak i wysokości należnych alimentów, uprawniony nie może ich wyegzekwować, a tym samym w dalszym ciągu pozbawiony jest środków do życia. Osobom, które nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb i nie otrzymują należnego im wsparcia od osób z kręgu zobowiązanych do alimentacji względem nich, zgodnie z konstytucyjną zasadą pomocniczości, musi pomóc państwo. W tym celu został utworzony tzw. Fundusz Alimentacyjny, którego zadaniem jest wspieranie osób znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej z powodu niemożności wyegzekwowania alimentów, podejmując jednocześnie działania zmierzające do zwiększenia odpowiedzialności zobowiązanych do alimentacji.

Postępowanie w sprawie świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego prowadzi organ właściwy wierzyciela tj. wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej do świadczenia alimentacyjnego. Aby móc ubiegać się o świadczenie z Funduszu Alimentacyjnego, należy spełnić podstawowe kryteria. Pierwszym jest wiek, tj. uprawniony musi być osobą poniżej 18 roku życia. W przypadku, gdy pobiera naukę w szkole lub szkole wyższej, musi nie mieć ukończonych 25 lat, natomiast jeśli osoba ubiegająca się o świadczenie posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności – brak jest ograniczenia terminem. Następnym kryterium jest dochód, bowiem świadczenia z Funduszu przysługują, jeśli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 725 zł. Najważniejszym warunkiem, jaki musi być spełniony w przypadku ubiegania się o omawiane świadczenie jest bezskuteczność egzekucji świadczenia alimentacyjnego od osoby zobowiązanej do alimentacji, czyli dłużnika alimentacyjnego. Bezskuteczność egzekucji oznacza przy tym egzekucję, w wyniku której w okresie ostatnich dwóch miesięcy nie wyegzekwowano pełnej należności z tytułu zaległych i bieżących zobowiązań alimentacyjnych.

W przypadku powyższym  osoba uprawniona może złożyć do organu właściwego wierzyciela (czyli wójta, burmistrza, prezydenta miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej) wniosek o podjęcie działań wobec dłużnika alimentacyjnego, dołączając jednocześnie do wniosku zaświadczenie organu prowadzącego postępowanie egzekucyjne o bezskuteczności egzekucji, zawierające informację o stanie egzekucji, przyczynach jej bezskuteczności oraz o działaniach podejmowanych w celu wyegzekwowania zasądzonych alimentów.

Świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego nie przysługują przy braku spełnienia wskazanych przesłanek, a ponadto w przypadku, gdy osoba uprawniona została umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie lub w pieczy zastępczej lub gdy zawarła związek małżeński. Jeśli zostanie ustalone, że osoba pobierająca świadczenie, nie jest jednak osobą do tego uprawnioną, świadczenie uważa się za pobrane nienależnie. W tej sytuacji, osoba, która nienależne świadczenie pobrała musi je zwrócić i to wraz z ustawowymi odsetkami, przy czym odsetki te są naliczane od pierwszego dnia następującego po dniu wypłaty świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego, do dnia spłaty. Jeśli chodzi o przedawnienie, należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat, licząc od dnia, w którym decyzja ustalająca te należności stała się ostateczna.

Świadczenie z Funduszu ustalane jest na określony czas, zwykle 1 roku – od 1 października do 30 września następnego roku. O każdy kolejny okres świadczeniowy należy ponownie się ubiegać, składając wniosek o objęcie świadczeniem z Funduszu. Wypłacane jest ono comiesięcznie w wysokości ustalonych sądowo alimentów, jednak w kwocie nie większej niż 500 zł.

Wszelkie wypłacane z Funduszu Alimentacyjnego środki pochodzą z budżetu państwa, ale podlegają one zwrotowi. Osobą zobowiązaną do zwrotu całości wypłaconych osobie uprawnionej świadczeń jest dłużnik alimentacyjny, czyli osoba na której ciąży obowiązek alimentacyjny względem uprawnionego, a kwota, którą należy zwrócić powiększona jest oczywiście o ustawowe odsetki.

Powyżej omówione rozwiązanie, umożliwiające pomoc osobom, którzy nie mogą wyegzekwować należnych im świadczeń alimentacyjnych jest z pewnością rozwiązaniem korzystnym i prospołecznym – dostępnym jednak wyłącznie dla osób naprawdę najuboższych i jednocześnie młodych lub niepełnosprawnych.

Karolina Wąsikowska