Kiedy następuje przedawnienie karalności?

Instytucja przedawnienia opiera się na przekonaniu o braku celowości pociągania do odpowiedzialności sprawcy czynu zabronionego, po upływie wielu lat od chwili jego popełnienia. Oznacza to, iż upływ określonego czasu powoduje ustanie karalności czynu. Po tym terminie nie można wszcząć postępowania karnego o dane przestępstwo, zaś postępowanie już prowadzone należy umorzyć. Kodek karny rozróżnia okresy przedawnienia karalności w zależności od wagi przestępstwa, w przypadku poważniejszych przestępstw przedawnienie karalności następuje później.

Występuje ono nie tylko w prawie karnym, ale również w prawie cywilnym (przedawnienie roszczeń) czy podatkowym (przedawnienie wymiaru należności). W różnych gałęziach prawa różni się głównie funkcjami, przedmiotem, podstawami i skutkami.

Karalność przestępstwa ustaje po upływie:

    30 lat – gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa,

    20 lat – gdy czyn stanowi inną zbrodnię,

    15 lat – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat,

    10 lat – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata,

    5 lat – gdy chodzi o pozostałe występki.

Karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia.

Terminy przedawnienia karalności biegną od chwili popełnienia czynu zabronionego, z wyjątkiem przestępstw znamiennych skutkiem, wobec których obowiązuje zasada rozpoczynania biegu przedawnienia od czasu, gdy skutek nastąpił. (K. Buchała, A. Zoll, Kodeks karny..., s. 591). Odmienne zasady przedawnienia przyjęte są odnośnie niektórych przestępstw przeciwko wolności seksualnej i obyczajności. Otóż przedawnienie karalności przestępstw takich jak: nadużycie zależności, stręczycielstwo i sutenerstwo, zgwałcenie, kazirodztwo, zmuszanie do prostytucji w przypadku gdy pokrzywdzonym jest małoletni - nie może nastąpić przed upływem 5 lat od ukończenia przez pokrzywdzonego 18 lat.

Powyższych zasad nie stosuje się do umyślnego przestępstwa: zabójstwa, ciężkiego uszkodzenia ciała, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolności łączonego ze szczególnym udręczeniem, popełnionego przez funkcjonariusza publicznego, jeżeli było to związane z wykonywaniem obowiązków służbowych. Ponadto zbrodnie wojenne oraz zbrodnie przeciwko ludzkości nigdy nie ulegają przedawnieniu.

                                                                                                                        Maciej Stępień