Kiedy następuje zawieszenie postępowania w procesie cywilnym?

Jak wynika z corocznego raportu "Doing Business" publikowanego przez Bank Światowy, postępowanie cywilne przed polskim sądem (w odniesieniu do dochodzenia roszczeń z umowy od złożenia pozwu do dnia zapłaty) trwa ok. 685 dni. Poza kwestiami związanymi z nadmiernym obłożeniem sądów, wpływ na przewlekłość postępowania ma również ich częste zawieszanie. Kiedy jednak tak naprawdę może dojść do zawieszenia (fakultatywnie), a kiedy  to sąd zawiesi postępowanie z urzędu?

Obligatoryjne zawieszenie postępowania następuje przede wszystkim w razie śmierci strony lub jej przedstawiciela ustawowego, utraty przez nich zdolności procesowej, utraty przez stronę zdolności sądowej lub utraty przez przedstawiciela ustawowego charakteru takiego przedstawiciela.

Ponadto przesłanką zawieszenia z urzędu jest również ogłoszenie upadłości przez stronę procesu. Pamiętać należy, iż jednym ze skutków ogłoszenia upadłości likwidacyjnej jest utrata przez upadłego prawa zarządu i prawa rozporządzania mieniem wchodzącym w skład masy upadłości (art. 75 p.u.n.). Zmiana ta pociąga za sobą nie tylko niemożność dokonywania przez upadłego skutecznych czynności prawnych dotyczących masy upadłości, lecz także niemożność samodzielnego dokonywania czynności w postępowaniach dotyczących tego mienia.

Kolejnym, choć coraz rzadziej spotykanym powodem zawieszenia jest zaistnienie szczególnych okoliczności, a to albo przebywanie przez stronę procesu (lub jej przedstawiciela) w miejscowości pozbawionej wskutek nadzwyczajnych wydarzeń komunikacji z siedzibą sądu albo zaistnienie szerokorozumianej „siły wyższej” uniemożliwiającej prowadzenie czynności procesowych. Chodzi tu o zaprzestanie czynności orzeczniczych przez sąd jako organ wymiaru sprawiedliwości, nie zaś przez konkretnego sędziego lub skład orzekający. Zawieszenie ma skutek od chwili zdarzeń, które je spowodowały.

Natomiast sąd może, ale wcale nie musi zawieszać postępowania jeżeli przerwanie biegu toczącego się postępowania ma służyć ekonomii procesowej i zapobieganiu kolidującym ze sobą rozstrzygnięciom. Oznacza to, iż sąd ma możliwość zawieszenia postępowania, gdy zależy ono od orzeczenia wydanego w innym postępowaniu cywilnym, karnym lub gdy zależy od uprzedniej decyzji organu administracji publicznej.

Dodatkowo sąd dysponuje podobną możliwością w razie niestawiennictwa stron na rozprawie bez stosownego wniosku o rozpoznanie bez ich udziału lub możliwości wydania wyroku zaocznego, a także jeżeli na skutek braku lub wskazania złego adresu powoda albo niewskazania przez powoda w wyznaczonym terminie adresu pozwanego lub danych pozwalających sądowi na ustalenie numerów identyfikacyjnych (PESEL, NIP lub KRS) lub niewykonania przez powoda innych zarządzeń nie można nadać sprawie dalszego biegu.

Racjonalny ustawodawca dopuścił również możliwość zawieszenia postępowania na wniosek. Z wnioskiem może wystąpić zarówno jedna strona jak i zgodnie obie strony procesu.

Maciej Stępień