Konkubinat a kwestie majątkowe

Konkubinat to niesformalizowany związek dwojga ludzi. Pojęcie to definiuje Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 grudnia 1997 r. (sygn. II CKN 485/97), według którego konkubinat jest to „związek mężczyzny i kobiety, który głównie cechują trwałość, pożycie jak w małżeństwie oraz  brak zdarzenia prawnego regulującego ten związek". W Polsce nie można zarejestrować konkubinatu. Warto więc zapoznać się z regulacjami, które pozwolą partnerom zabezpieczyć ich prawa do „majątku wspólnego”.

Po pierwsze, należy zauważyć, że nabycie ruchomości czy nieruchomości w konkubinacie nie powoduje nabycia ich jako majątku wspólnego w rozumieniu polskiego prawa, ponieważ o majątku wspólnym możemy mówić dopiero po zawarciu związku małżeńskiego. Wszelkie nabyte dobra materialne należą więc do tego z partnerów, który je kupił. W przypadku nieruchomości, traktuje się ją jako nabytą na zasadzie współwłasności. Majątek nabyty w konkubinacie wspólnymi środkami pieniężnymi tworzy współwłasność tego majątku w częściach ułamkowych.

Zgodnie z obowiązującą w polskim prawie zasadą swobody umów, dopuszczalne jest umowne utworzenie majątku wspólnego pomiędzy dwoma osobami fizycznymi pozostającymi we wspólnym pożyciu. Partnerzy powinni zawrzeć taką umowę w formie pisemnej, natomiast jeżeli przedmiotem umowy będzie nieruchomość, wówczas wymagana jest forma aktu notarialnego. Taka umowa nienazwana może regulować szereg kwestii majątkowych pomiędzy konkubentami, jak np. zasady nabywania ruchomości i nieruchomości w trakcie trwania związku, zarząd majątkiem czy sposób wzajemnego rozliczenia po ustaniu związku.

Podkreślenia wymaga również fakt, że do konkubinatu w kwestiach majątkowych nie mają zastosowania przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w części traktującej o ustrojach małżeńskich majątkowych, ani o kwestiach związanych z podziałem majątku w przypadku rozwiązania małżeństwa. Ponadto, konkubinat nie jest objęty ustawą alimentacyjną, wobec czego konkubenci nie mają prawa do otrzymywania alimentów. Co ważne, konkubenci nie są w Polsce objęci możliwością dziedziczenia ustawowego. Partner nie ma więc prawa do należącej do niego części majątku oraz nie może uczestniczyć w podziale spadku.

Na gruncie prawa polskiego pojawia się problem podziału majątku po ustaniu konkubinatu. Obecnie brak procedur wedle których należy postępować podczas rozliczania majątku nabytego przez partnerów w trakcie trwania konkubinatu. W doktrynie proponuje się różne drogi rozwiązania tego problemu, gdzie najbardziej popularne to: rozliczenie konkubinatu jak spółki cywilnej, jako współwłasności lub jako bezpodstawnego wzbogacenia.

Ewelina Dąbrowska