Konsekwencje naruszenia praw autorskich

Jak już była o tym mowa we wcześniejszym artykule (http://prawodlakazdego.pl/content/prawa-autorskie-majątkowe-i-osobiste), prawa autorskie w ogólności dzielą się na prawa autorskie osobiste i prawa autorskie majątkowe. O ile różnice między nimi zostały już zarysowane w przytoczonym artykule, do omówienia pozostaje kwestia skutków naruszeń tych praw – a są one oczywiście ściśle zależne od rodzaju naruszanego prawa.

W przypadku naruszenia praw autorskich osobistych, twórcy przysługuje żądanie, aby naruszyciel podjął działania mające na celu usunięcie skutków dokonanego naruszenia, w szczególności aby złożył publiczne oświadczenie odpowiedniej treści i również  w odpowiedniej formie. Jeśli natomiast okaże się, że naruszenie było w dodatku czynem zawinionym, sąd może przyznać twórcy odpowiednią kwotę tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Alternatywnie, na żądanie twórcy, sąd może zasądzić od naruszyciela zapłaty odpowiedniej sumy na wskazany przez twórcę cel społeczny. Ochrona osobistych praw autorskich rozciąga się jednak nie tylko na samo naruszenie, ale sięga także samego zagrożenia omawianych praw. Jest to jednak ochrona dość znikoma, bowiem w tym wypadku twórca może jedynie żądać zaniechania zachowania zagrażającego jego osobistym prawom.

Jeśli chodzi o naruszenie przysługujących uprawnionemu praw autorskich o charakterze majątkowym, konsekwencje ich naruszenia zostały uregulowane szerzej niż w stosunku do praw osobistych, niemniej jednak nie można nie zauważyć, że jest to regulacja podobna. Uprawniony w sytuacji naruszenia może zatem żądać zarówno zaniechania naruszania, jak i usunięcia jego skutków, naprawienia wyrządzonej szkody – czy to na zasadach ogólnych lub poprzez zapłatę sumy pieniężnej, z tym, że wysokość zapłaty określona jest jako dwukrotność a nawet trzykrotność (jeśli naruszenie jest zawinione) stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia zgody osoby uprawnionej na korzystanie z utworu. Dodatkowo, uprawnionemu przysługuje żądanie wydania uzyskanych przez naruszyciela korzyści.

Na tym jednak nie koniec. Niezależnie od wskazanych uprawnień, osobie, czyjej autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, przysługuje prawo do żądania jedno lub wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie – lub alternatywnie: podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie. Gdy natomiast naruszenie jest zawinione i zostało dokonane w ramach działalności gospodarczej wykonywanej w cudzym albo we własnym imieniu, chociażby na cudzy rachunek - uprawniony może domagać się od naruszyciela zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej, równowartej co najmniej dwukrotnej wysokości uprawdopodobnionych korzyści odniesionych przez naruszyciela, na rzecz „Funduszu Promocji Twórczości”. Jeśli naruszenie nie było zawinione, osoba, która dopuściła się naruszenia może wnioskować, za zgodą uprawnionego, aby sąd zasądził od niej zapłatę stosownej sumy pieniężnej na rzecz uprawnionego, w sytuacji, gdy zaniechanie naruszania lub usunięcie jego skutków byłoby dla osoby naruszającej niewspółmiernie dotkliwe. Odpowiedni wniosek do sądu może złożyć także sam uprawniony w przedmiocie tego, aby sąd orzekając o naruszeniu przysługujących uprawnionemu autorskich praw majątkowych, orzekł też o bezprawnie wytworzonych przedmiotach, środkach i materiałach użytych do ich wytworzenia, a w szczególności o ich wycofaniu z obrotu, przyznaniu uprawnionemu na poczet należnego odszkodowania lub ich zniszczeniu - uwzględniając przy tym wagę naruszenia oraz interesy osób trzecich. Wynika to z ustanowionego w ustawie domniemania, że powyższe środki, stanowią własność naruszyciela autorskich praw majątkowych.

Należy jednak podkreślić, że powyżej przedstawione skutki naruszenia praw autorskich odnoszą się do konsekwencji cywilnoprawnych. Ustawa o prawie autorskim, w artykułach od 115 do 123, osobno stanowi natomiast o konsekwencjach karnych dokonanych w obrębie praw autorskich naruszeń. Za wskazane w tych przepisach naruszenia, naruszycielowi grozi kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku.

Karolina Wąsikowska