Kto odpowiada za szkody wyrządzone podczas powodzi?

Prognoza pogody grzmi o intensywnych opadach i zagrożeniu powodziowym tak realnym, jakbyśmy słyszeli już te grzmoty za oknem. Wiele osób, mieszkających na terenach umiejscowionych w pobliżu rzek lub zbiorników wodnych, gdy tylko usłyszy taką zapowiedź, od razu dostaje gęsiej skórki, mając w głowie wizję szkód, jaką może spowodować ewentualna powódź. Nasuwa się wówczas pytanie – czy jest ktoś, kto za te szkody odpowie?

Teoretycznie za szkodę wyrządzoną przez wodę, powinien odpowiadać jej właściciel – czyli Skarb Państwa, osoba prawna lub osoba fizyczna. Niepokój może budzić jednak regulacja art. 16 ust. 2 ustawy prawo wodne, która stanowi, że "właścicielowi gruntów zalanych podczas powodzi nie przysługuje z tego tytułu odszkodowanie od właściciela wody". W zasadzie jest to rozwiązanie logiczne, biorąc pod uwagę fakt, że powódź jest zjawiskiem niezależnym od nikogo. Właściciel wody w tej sytuacji musiałby ponosić odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, z tego tylko tytułu, że przysługuje mu prawo własności wody. Inaczej jednak wygląda sytuacja, gdy będąc właścicielem wody, nie dochowuje się nałożonych z tego tytułu obowiązków, np. odpowiedniego utrzymania wody, mającego na celu ochronę przed powodzią i usuwanie jej ewentualnych skutków. W tym przypadku, na mocy art. 16 ust. 3 prawa wodnego, właścicielowi gruntów zalanych podczas powodzi w wyniku nieprzestrzegania przepisów ustawy przez właściciela wody lub właściciela urządzenia wodnego przysługuje odpowiednie odszkodowanie. W przypadku innych szkód, niż opisane w powyższym artykule, na żądanie poszkodowanego organ właściwy do wydania pozwolenia wodnoprawnego lub - właściwy marszałek województwa (jeśli szkoda nie jest następstwem pozwolenia wodnoprawnego), ustala wysokość odszkodowania w drodze decyzji. Decyzja ta nie jest zaskarżalna, w związku z czym, stronie niezadowolonej z jej treści przysługuje droga sądowa dla dochodzenia swoich roszczeń. Należy mieć przy tym na uwadze, że naprawienie szkody wyrządzonej przez wodę, obejmuje jedynie straty poniesione przez poszkodowanego.

Swoich praw możemy również dochodzić na zasadzie ogólnej, wyrażonej w art. 417 § 1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym "za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa". I w tym przypadku jednak konieczne jest działanie (lub zaniechanie) sprzeczne z prawem, jak np. niewywiązywanie się przez gminy ze swoich obowiązków w zakresie ochrony przeciwpowodziowej (informację w tym temacie można znaleźć w pod poniższym adresem: http://prawodlakazdego.pl/prawo/nieefektywono%C5%9B%C4%87-dzia%C5%82a%C5...) Konieczne jest także występowanie związku przyczynowo skutkowego między zachowaniem podmiotu wykonującego władzę publiczną a realną szkodą, zarówno majątkową jak i niemajątkową. Przy tej ostatniej w grę wchodzić będzie zadośćuczynienie za krzywdę, zaś przy szkodzie majątkowej – odszkodowanie za rzeczywiste straty i utracone korzyści. Dla wykazania odpowiedzialności władzy publicznej nie trzeba wykazywać przesłanki winy, bowiem jest to odpowiedzialność obiektywna.

W przypadku, kiedy nie zachodzą przesłanki odpowiedzialności za szkodę ani właściciela wód, ani władzy publicznej, a szkoda wynika raczej z fuszerki i niedopatrzeń ekipy budowlanej – np. kiedy przy nawet niewielkich opadach podnosi się parkiet lub przecieka dach, zawsze możemy  dochodzić swoich roszczeń od osoby odpowiedzialnej za szkodę na zasadach ogólnych odpowiedzialności deliktowej, wyrażonej w art. 415 k.c., bowiem zawsze – "kto z winy swojej wyrządził drugiemu szkodę, zobowiązany jest do jej naprawienia". Nie wydaje się jednak, aby podmiot taki mógł być odpowiedzialny za szkody wyrządzone podczas powodzi.

Karolina Wąsikowska