Nabycie spadku w czasie trwania małżeństwa.

Nie dawno spotkałem się z dość nietypowym pytaniem jednego z klientów. Otóż, jest On w trakcie procesu rozwodowego, lecz w tak zwanym „miedzy czasie” nabył spadek o znacznej wartości. „Problemem” miała być w tym wypadku kwestia ew. podziału majątku.

Wyjaśniając omawianą kwestię wskazać należy, iż nabycie spadku, co do zasady, nie ma wpływu na majątek znajdujący się we wspólności majątkowej małżeńskiej, a co za tym idzie również na ewentualne kwestie podziału majątku i zniesienia współwłasności przy orzekaniu rozwodu lub zawarciu umowy o rozdzielność majątkową (tzw. Intercyzy).

Zgodnie bowiem z art. 31 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej jako k.r.o.), z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Do majątku osobistego wchodzą zaś między innymi: przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, a także przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Powyższe oznacza, iż w przypadku nabycia majątku w ramach darowizny lub spadku wchodzą one wyłącznie do majątku osobistego małżonka z mocy prawa.

Nabycie przez dziedziczenie, w ujęciu art. 33 pkt 2, należy rozumieć szeroko. Chodzi tu o dziedziczenie ustawowe i testamentowe, obejmujące cały spadek lub udział w spadku, a także wszystko to, co przypadło małżonkowi w wyniku działu spadku, w tym dopłaty i spłaty. (tak. M. Sychowicz  Komentarz do art. 33 [w:] K. Piasecki, M. Sychowicz, H. Ciepła, S. Kalus, B. Czech, T. Domińczyk  Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2012)

Jednocześnie art. 33 pkt. 2 zastrzega wyjątek od ogólnej zasady wskazując „chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił”. W takim przypadku wyłącznie od woli spadkodawcy ujawnionej w testamencie lub treści umowy darowizny zależy czy przysporzenie majątkowe mają otrzymać małżonkowie na zasadzie współwłasności. 

Jeżeli spadkodawca powołał do spadku jednego ze współmałżonków, z zastrzeżeniem, że spadek wejdzie w skład majątku wspólnego małżonków, wskazać należy, iż drugi nie staje się w takim przypadku automatycznie spadkobiercą, a nabycie prawa współwłasności zależy od złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku przez współmałżonka wskazanego w testamencie. Nie mają w takim przypadku zastosowania zasady zarządu majątkiem wspólnym i przyjęcie spadku nie jest uzależnione od zgody drugiego ze współmałżonków.

Ponadto warto również wskazać, iż nic nie stoi na przeszkodzie, aby wspólność majątkową małżeńską rozszerzyć o pewne składniki majątkowe wchodzące do majątku osobistego jednego ze współmałżonków w ramach stosownej umowy majątkowej małżeńskiej (art. 47 kro.).

Maciej Stępień