Niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę

Zgodnie z art. 30 § 1 Kodeksu pracy (dalej jako: k.p.), umowa o pracę może być rozwiązana na mocy porozumienia stron, przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia lub bez jego zachowania, z upływem czasu, na jaki była zawarta albo z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania umowę zawarto. Wypowiedzenie musi jednak spełniać pewne wymogi, np. wskazywać zgodne z prawdą uzasadnienie, być dokonane z zachowaniem terminu i formy pisemnej. Czasem jednak, w szczególności, gdy pracodawca nie zamieści w wypowiedzeniu o przysługującemu pracownikowi prawie do wniesienia odwołania -  mimo iż pracownik czuje, że wypowiedzenie narusza przepisy, nie wie on co z tym faktem zrobić.

Zgodnie z art. 242 § 1 k.p., "pracownik może dochodzić swych roszczeń ze stosunku pracy na drodze sądowej". Z kolei art. 44 k.p. stanowi, że "pracownik może wnieść odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę do sądu pracy". Odnosząc się do treści art. 461 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.), sądem pracy będzie tu sąd rejonowy właściwości ogólnej pozwanego, bądź przed sąd, w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana, bądź też przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład pracy. Odwołanie wszczyna całe postępowanie sądowe w celu ustalenia, czy pracodawca naruszył przepisy, np. o wypowiedzeniu umowy o pracę.

W przypadku nie uzasadnionego lub bezprawnego wypowiedzenia umowy z pracownikiem zawartej na czas nieokreślony, powołując się na treść art. 45 § 1 k.p. "sąd pracy - stosownie do żądania pracownika - orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu - o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu". Warto jednak mieć na uwadze, że jeśli zdaniem sądu uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne i przywrócenie do pracy będzie niemożliwe lub niecelowe, sąd orzeknie tylko o odszkodowaniu – z tym, że nie dotyczy to pracowników, którzy otrzymali niezgodne z prawem wypowiedzenie będąc w ciąży, w wieku przedemerytalnym, chyba, że pracodawca ogłosił upadłość lub likwidację. Odszkodowanie, o jakim mowa, przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.

Istotnym jest również, że  pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy - maksymalnie za 2 miesiące, a gdy okres wypowiedzenia wynosił 3 miesiące - maksymalnie za 1 miesiąc. Pracownik ma prawo do wynagrodzenia także w wypadku, kiedy pracodawca zastosował okres wypowiedzenia krótszy, niż jest wymagany przy umowie danego typu. Wówczas wynagrodzenie przysługuje do czasu rozwiązania umowy.

Jeśli mamy natomiast do czynienia z naruszeniem przepisów o wypowiedzeniu umów o pracę na okres próbny, na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy – zgodnie z art. 50 § 1 i 3 k.p. pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie, w wysokości wynagrodzenia za czas, do upływu którego umowa miała trwać (w przypadku umów na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy nie może być to jednak wynagrodzenie za okres dłuższy niż 3 miesiące).

Wartą wskazania kwestią jest także to, że pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy,  wlicza się do okresu zatrudnienia okres pozostawania bez pracy, za który przyznano wynagrodzenie. Ważne jest też to, że okres pozostawania bez pracy, za jaki nie przyznano wynagrodzenia, nie stanowi przerwy w zatrudnieniu, której konsekwencją byłaby utrata uprawnień uzależnionych od nieprzerwanego zatrudnienia. Z kolei pracownikowi, któremu przyznano odszkodowanie, wlicza się do okresu zatrudnienia okres pozostawania bez pracy, odpowiadający okresowi, za jaki to odszkodowanie przyznano.

Od zasad wskazanych powyżej, drobne odstępstwa występują w przypadku naruszenia przepisów o wypowiedzeniu umowy o pracę bez wypowiedzenia, czyli potocznie, przy zwolnieniu dyscyplinarnym. Wówczas pracownikowi przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie. Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługuje za okres minimum 1 miesiąca, a maksymalnie trzech miesięcy. Przy bezprawnym rozwiązaniu przez pracodawcę bez wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy, jeśli termin, do którego umowa miała trwać już upłynął, lub gdy przywrócenie do pracy byłoby niewskazane ze względu na krótki okres, jaki pozostał do upływu terminu - pracownik może żądać tylko odszkodowania. To samo dotyczy przypadku, jeśli  pracodawca rozwiązał umowę o pracę w okresie wypowiedzenia, naruszając przy tym przepisy o rozwiązywaniu umów o pracę bez wypowiedzenia.

Karolina Wąsikowska