Nowacja zobowiązania.

Z nowacją mamy do czynienia wtedy, kiedy w celu umorzenia zobowiązania dłużnik zobowiązuje się spełnić inne świadczenie, albo nawet to samo świadczenie - lecz z innej podstawy prawnej, a czego skutkiem jest wygaśnięcie dotychczasowego zobowiązania. Nieważne jaką postać nowacja przyjmie, czy nowego świadczenia, czy tego samego, ale z innego tytułu - musi być ona zawsze dokonana za zgodą wierzyciela, czyli osoby, u której dłużnik ma dług. Nowacja jest dość powszechną w użyciu konstrukcją prawną, mimo że nie każda osoba jest świadoma, że jej dokonuje. Warto mieć o niej podstawowe wiadomości, zwłaszcza z uwagi na to, że niesie ona za sobą istotne skutki.

Zawsze gdy mówimy o nowacji, mamy na względzie taką sytuację, kiedy jedno zobowiązanie, zastępuje drugie, którego już nie możemy egzekwować – gdyż na skutek nowacji ulega umorzeniu. Wraz z wygaśnięciem pierwotnego zobowiązania, wygasają też związane z nim prawa i zarzuty przysługujące stronom. Wyjątkiem jest jednak zarzut nieważności zobowiązania dotychczasowego. Jeśli bowiem okaże się, że pierwotne zobowiązanie było nieważne, nowacja nie będzie mogła dojść do skutku z uwagi na fakt, że nie może dojść do umorzenia zobowiązania, które nie istnieje – a to właśnie dla umorzenia zobowiązania nowacji się dokonuje. Istnienie pierwotnego zobowiązania oraz zgoda wierzyciela nie są jedynymi warunkami wymaganymi dla dokonania nowacji – wskazuje się także, że konieczne jest uwidocznienie wyraźnego zamiaru stron dla zaciągnięcia przez dłużnika nowego zobowiązania w miejsce dotychczasowego.

Zaciągnięcie nowego zobowiązania może, co prawda, wiązać się ze zmianą podmiotów stosunku prawnego, z którego wynika zobowiązanie - czyli ze zmianą osoby dłużnika lub wierzyciela, określanych jako cesja lub przejęcie długu/wierzytelności - warto mieć jednak na uwadze to, że zmiana stron stosunku prawnego sama z siebie nie prowadzi do odnowienia. Zawsze muszą być w tym celu spełnione przesłanki dla dokonania nowacji. Nowacja może być również efektem ugody zawartej między stronami – przy tym i w tym przypadku potrzebna jest ocena, czy do niej doszło. Zależy ona zarówno od treści stosunku łączącego strony, jak i konkretnych okoliczności i treści ugody. Ugoda może bowiem ustalać nie nowację,  a jedynie inne sposoby spełnienia dotychczasowego świadczenia.

Oprócz umorzenia pierwotnego zobowiązania, najistotniejszym skutkiem nowacji jest wpływ  na przerwę w biegu przedawnienia. Wpływ ten zależy przy tym od tego, w jakiej postaci nowacja jest dokonywana. Jeśli odnowienie polega na zmianie przedmiotu świadczenia, termin przedawnienia liczony jest dla dotychczasowego świadczenia, natomiast w przypadku zmiany podstawy prawnej której świadczyć ma dłużnik, termin przedawnienia będzie liczony dla nowego świadczenia.

Karolina Wąsikowska