Obowiązek alimentacyjny dzieci wobec rodziców.

W Polsce wszystkim dobrze znany jest fakt istnienia obowiązku alimentacyjnego wobec dzieci. Niewiele osób zdaje sobie natomiast sprawę, iż powyższy obowiązek działa w obie strony i alimentami mogą zostać obarczone również dzieci względem rodziców.

Zgodnie z art. 128 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Oznacza to, że rodzice mogą domagać się alimentów od pełnoletnich dzieci..

Pamiętać należy, iż obowiązek alimentacyjny dotyczy zarówno rodziców na rzecz dzieci oraz dzieci na rzecz swoich rodziców. Jedyną przesłanką do powstania obowiązku jest stan niedostatku rodziców. Jak wynika z przepisów, najpierw o alimenty rodzice powinni się zgłosić od swoich małżonków, a potem od swoich dzieci. Samo powstanie obowiązku alimentacyjnego względem rodziców jest uzależnione od zaistnienia określonych przesłanek.

Po stronie rodziców wymagane jest aby powstał stan niedostatku. Samo pojęcie niedostatku należy utożsamiać ze stanem w którym dana osoba nie jest w stanie zaspokoić wszystkich, lub nawet części, swoich uzasadnionych potrzeb. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z 29 września 1958 r. (II Cr 817/57, LexPolonica nr 376627,), pojęcie niedostatku jest względne: „Nie odnosi się ono bowiem tylko do takiego stanu, gdy uprawniony do alimentacji nie posiada żadnych środków utrzymania, lecz określa także i taką sytuację materialną osoby uprawnionej, gdy nie może ona w pełni zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb”.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu tezy III uchwały z 1987 r. w sprawach alimentacyjnych wyjaśnił, iż: „niedostatek występuje wtedy, gdy uprawniony nie może w pełni własnymi siłami, z własnych środków, zaspokoić swych usprawiedliwionych potrzeb”. Sąd badając czy rodzice znajdują się w niedostatku musi stwierdzić, że uzasadnione potrzeby rodziców muszą być zaspokojone przez alimenty.

Drugim z czynników wymaganych, aby obowiązek alimentacyjny mógł być spełniony, jest odpowiedni status majątkowy obowiązanego. Dzieci powinny mieć wystarczające możliwości zarobkowo-finansowe. W ramach oceny możliwości  finansowych pod uwagę brane jest: wynagrodzenie z pracy zarobkowej, premie, dodatki do wynagrodzenia, renta, emerytura, odsetki z akcji, akcje zgromadzone na funduszach bankowych oraz pozostałe dochody.

Aby obowiązek alimentacyjny został nałożony, obie powyższe przesłanki musza być spełnione łącznie.

Jednocześnie zdarza się, że po alimenty wobec swoich dzieci zgłasza się rodzic który całe życie nie interesował się swoim dzieckiem i nie dokładał jakichkolwiek starań do sprawowania opieki. W takim przypadku dziecko może powoływać się przepisy dotyczące naruszenia prawa podmiotowego. Tego typu roszczenie rodzica o alimenty, w skonkretyzowanej sytuacji, może bowiem stanowić nadużycie przysługującego mu uprawnienia, a przez to być sprzecznym z zasadami współżycia społecznego. Zgodnie z art. 144 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Maciej Stępień