Odstąpienie od umowy sprzedaży w przypadku zwłoki

Prawo do odstąpienia od umowy sprzedaży jest podstawowym prawem przysługującym kupującemu, które ma na celu chronić jego uzasadnione interesy. Odstąpienie od umowy sprzedaży w wypadku zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy sprzedaży stanowi jednak odrębną instytucję prawną od możliwości odstąpienia od umowy w ramach korzystania z prawa rękojmi lub gwarancji.

Jeżeli chodzi o zwłokę w wykonaniu zobowiązania, to przypadek ten jest normowany przez przepisy działu III Kodeksu cywilnego odnoszące się do wykonania i skutków niewykonania zobowiązań z tytułu umów wzajemnych. Art. 491 § 1 k.c. stanowi, iż w sytuacji, gdy jedna strona dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej (a taką jest umowa sprzedaży), to wówczas druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy

Powyższe stanowi jednak jedno z uprawnień wynikających z przepisów, bowiem w przypadku gdy strona nie upatruje w odstąpieniu od umowy ochrony własnego interesu i zależy jej na wykonaniu umowy, może bez wyznaczania terminu dodatkowego żądać wykonania umowy oraz naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki.

Pewne odrębności związane są z możliwością odstąpienia od umowy w przypadku zwłoki odnoszącej się jedynie do części świadczenia. Art. 491 § 2 k.c. ustanawia zasadę, że w przypadku gdy oba świadczenia są podzielne, tzn. takie które może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości, zaś jedna ze stron dopuszcza się zwłoki co do części świadczenia, to druga strona ma trzy możliwości: może odstąpić od umowy co do tej części świadczenia, może odstąpić co do całej reszty niespełnionego świadczenia albo może odstąpić od umowy w całości, ale tylko w przypadku, jeżeli częściowe świadczenie nie miałoby dla strony znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce. Oczywiście również w przypadku odstąpienia od zwłoki co do części świadczenia obowiązuje uprzednie wyznaczenie dodatkowego terminu na spełnienie świadczenia.

Powyższe zasady nie obowiązują, jeżeli strony ustaliły w umowie, że w przypadku niewykonania zobowiązania w ściśle określonym terminie, odstąpienie od umowy przysługuje stronie bez wyznaczania terminu dodatkowego. Od umowy wzajemnej można też odstąpić bez wyznaczania terminu dodatkowego w sytuacji, gdy wykonanie zobowiązania przez jedną ze stron po terminie nie miałoby dla drugiej strony znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce.

Zgodnie z art. 494 § 1 k.c. strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy, a druga strona obowiązana jest to przyjąć. Strona, która odstępuje od umowy, może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również na zasadach ogólnych naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.

Michał Woszczyna