Odwołanie darowizny.

Możliwość odwołania darowizny uzależniona jest od tego, czy jest już ona wykonana czy nie. Samo natomiast „wykonanie darowizny” doktryna utożsamia z faktem swobodnego dysponowania przedmiotem darowizny przez obdarowanego.

W myśl obowiązujących przepisów, darczyńca może odwołać niewykonaną darowiznę, gdy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że nie może wykonać darowizny bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania, odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb. Ponadto, możliwość odwołania darowizny zachodzi także wtedy, gdy jej  wykonanie spowoduje uszczerbek dla ciążącym na darczyńcy ustawowym obowiązku alimentacyjnym.

Gdy darowizna jest już wykonana, darczyńca ma możliwość ją odwołać,  tylko w sytuacji gdy „obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności”. Natomiast, regulacja ta nie będzie mieć zastosowania, gdy darczyńca przebaczył obdarowanemu.

Darczyńca składając oświadczenie o odwołaniu darowizny nieruchomości z powodu rażącej niewdzięczności, musi mieć na uwadze, że nie otrzyma bezpośrednio, po złożeniu oświadczenia, zwrotu przedmiotu darowizny, a jedynie po stronie obdarowanego powstanie obowiązek zwrotu przedmiotu odwołanej darowizny, zgodnie z przepisami o bezpodstawnym wzbogaceniu (zasada prawna – 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 tycznia 1967r. , III CZP 32/66).

Odwołanie darowizny następuje poprzez złożenie obdarowanemu pisemnego oświadczenia darczyńcy. Ponadto, jak stwierdził Sąd Najwyższy  - Izba Cywilna w wyroku z dnia  11 października 2002r. (I CKN 1036/2000), możliwe jest także pośrednie odwołanie darowizny poprzez doręczenie odpisu pozwu „o odwołanie darowizny”. Na poparcie swojej tezy, Sąd wskazał, że pozew jako pismo procesowe jest także oświadczeniem woli i przez to spełnia nie tylko funkcję procesowe, ale i wywołuję skutki materialnoprawne z chwilą doręczenia pozwanemu, dlatego też czyni zadość rygorowi formy pisemnej wymaganej dla odwołania darowizny. Jednakże, należy mieć na uwadzę, że istnieje jeszcze kwestia uwzględnienia przez Sąd „powództwa o odwołanie darowizny”.

Na zakończenie należy wskazać, że nie można odwołać darowizny, gdy została ona uczyniona z uwagi na obowiązek wynikający z zasad współżycia społecznego, tzn. gdy odpowiada obowiązkowi moralnemu, względom przyzwoitości lub zwyczajom.

Podsumowując, darczyńca może odwołać niewykonaną darowiznę poprzez złożenie stosowanego oświadczenia na piśmie. W stosunku do darowizny już wykonanej, może to uczynić tylko w sytuacji, gdy obdarowany dopuścił się w stosunku do darczyńcy rażącej niewdzięczności, która nie została mu przebaczona.

Agnieszka Dachowska