Okres ochronny dla pracowników w wieku przedemerytalnym.

Pracownik podlega ochronie przed wypowiedzeniem stosunku pracy w okresie 4 lat przed osiągnięciem wieku, w którym może przejść na emeryturę, z tym że wiek ten od 1 stycznia 2013 r. jest stopniowo podwyższany, aż docelowo wyniesie 67 lat. Zgodnie z dyspozycją art. 39 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141 z zm., dalej jako „k.p.” ) pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Ponadto przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę stosuje się odpowiednio do wypowiedzenia wynikających z umowy warunków pracy i płacy. Pracodawca nie może zatem swobodnie i niczym nie skrępowanie wypowiedzieć na niekorzyść pracownika będącego w wieku przedemerytalnym warunków pracy i płacy.

W przypadku zwolnień grupowych w oparciu o ustawę z 13 marca 2003 roku o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, pracodawca może jedynie wypowiedzieć pracownikowi będącemu w okresie ochronnym warunki pracy i płacy. Pracodawca może także, w oparciu o art. 42 § 4 K.p., w przypadkach dla niego uzasadnionych, powierzyć pracownikowi w wieku przedemerytalnym inną pracę niż tą określoną w umowie. Jednakże czas tej pracy nie może przekraczać 3 miesięcy w roku kalendarzowym i nie może powodować obniżenia wynagrodzenia, a zarazem musi odpowiadać kwalifikacjom pracownika. W takim przypadku nie jest konieczne wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy lub płacy.

Sąd Najwyższy wyjaśnił również (uchwała z 11 czerwca 1991 r., I PZP 19/91, LexPolonica nr 312243), że zakaz wypowiedzenia umowy o pracę wynikający z art. 39 nie dotyczy pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy i pobierającego jednocześnie emeryturę.

Art. 39 k.p. nie ma również zastosowania w przypadku, gdy istnieją podstawy do rozwiązania z pracownikiem umowy na podstawie zwolnienia dyscyplinarnego. Ochrona pracownika dezaktualizuje się również, w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy (art. 41(1) k.p.). W takim przypadku umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy może być rozwiązana przez każdą ze stron za dwutygodniowym wypowiedzeniem, a umowa o pracę wypowiedziana z zachowaniem terminów ustawowych.

Ponadto wyjaśnić należy, iż nie korzysta z ochrony przewidzianej tym przepisem taki pracownik, któremu wprawdzie brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, lecz którego dalsze zatrudnienie nie umożliwia uzyskania prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku (por. wyrok SN z 22 marca 1977 r., I PRN 24/77, LexPolonica nr 317957).

Nabycie uprawnień do emerytury reguluje ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), ostatnio zmieniona ważną nowelizacją z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 637).

Zgodnie z powyższą ustawą wobec osób urodzonych po 30 grudnia 1952 roku granica wieku emerytalnego wydłuża się stopniowo aż do wydłużenia i zrównania powszechnego wieku emerytalnego, który zarówno dla kobiet jak i mężczyzn ma wynosić 67 lat. Ponadto, zgodnie ze znowelizowaną ustawą, emerytura w powszechnym wieku emerytalnym dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. przewidziana jest w art. 24 ustawy emerytalnej i przysługuje niezależnie od długości przebytego okresu składkowego i nieskładkowego.

Maciej Stępień