Postępowanie uproszczone w sądzie karnym.

W postępowaniu uproszczonym stosuje się przepisy o postępowaniu zwyczajnym, jeżeli uregulowania szczególne dotyczące tego rodzaju postępowania nie stanowią inaczej. Zachowuje wiec ono zasadnicze cechy postepowania zwyczajnego, ale rezygnuje z pewnych wymagań formalnych bądź upraszcza ich stosowanie.  Dzięki temu proces orzekania przebiega szybciej, ale z jednoczesnym zachowaniem praw oskarżonego. Postępowanie uproszczone jest więc trybem szczególnym, mimo iż ściśle wiąże się z postępowaniem zwyczajnym. Stanowi też punkt wyjścia dla pozostałych kodeksowych postępowań szczególnych, jeżeli regulujące je przepisy nie przewidują specyficznych dla nich odrębności.

Postępowanie uproszczone ma fakultatywny charakter, tzn. że jest nieobowiązkowe i każda sprawa prowadzona w tym trybie może również zostać rozpatrzona w postępowaniu zwyczajnym. Nie działa to jednak w drugą stronę. Do postępowania uproszczonego nadają się tylko te sprawy, w których prowadzone było dochodzenie, czyli zasadniczo sprawy o mniejszym ciężarze gatunkowym, zagrożone karą nie przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności lub gdy wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 100 000 zł. Automatycznie z katalogu osób podpadających pod tryb uproszczony wypadną pozbawieni wolności (chyba że zastosowano zatrzymanie lub sprawcę ujęto na gorącym uczynku przestępstwa lub bezpośrednio potem tymczasowo aresztowano), nieletni, głusi, niemi, niewidomi lub o zaburzonej lub ograniczonej poczytalności w chwili czynu.

Sprawa w trybie uproszczonym rozpoznawana jest jednoosobowo, a sędzia ma prawa i obowiązki przewodniczącego. Dodatkowo, prezes sądu okręgowego może  zarządzić rozpoznanie sprawy w postępowaniu odwoławczym także przez jednego sędziego, zamiast klasycznego składu 3-osobowego. W postępowaniu uproszczonym nie jest wymagane sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz wydanie postanowienia o zamknięciu dochodzenia, chyba że podejrzany jest zatrzymany lub tymczasowo aresztowany.

Na początku przesłuchania osoba podejrzana musi zostać powiadomiona o treści zarzutu wpisanego do protokołu przesłuchania. Od tego momentu uważana jest za podejrzanego, ze wszystkimi tego konsekwencjami. Dochodzenie w trybie uproszczonym powinno zostać ukończone w przeciągu miesiąca. W szczególnych sytuacjach prokurator może przedłużyć je do 2 miesięcy, a jeżeli i w tym okresie nie uda się go zakończyć to dalsze postępowanie prowadzi się na zasadach ogólnych. Sąd powinien zawsze zbadać przesłanki warunkujące prowadzenie w danej sprawie postępowania uproszczonego, zarówno od strony formalnej jak i materialnej (por. uchwała SN z 25 marzec 2004 r., sygn. akt I KZP 43/2003).

W odniesieniu do zwykłej procedury pewne odrębności istnieją również przy instytucji dobrowolnego poddania się karze. Do chwili zakończenia przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej oskarżony, któremu zarzucono występek może złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzania postepowania dowodowego. W postepowaniu uproszczonym wniosek o dobrowolne poddanie się karze złożony przed rozprawą, sąd może rozpoznać na posiedzeniu, zawiadamiając o nim strony.

Podstawową motywacją wprowadzenia do procedury karnej postępowania uproszczonego była chęć przyspieszenia całego trybu. Dopuszczalne jest więc tu doręczenie odpisu aktu oskarżenia łącznie z wezwaniem na rozprawę, przy czym konieczne jest zachowanie 7-dniowego terminu między doręczeniem wezwania, a datą rozprawy. Kolejnym usprawnieniem całego procesu jest nie tamowanie rozpoznania sprawy poprzez niestawiennictwo oskarżyciela, które jest obowiązkowe w postępowaniu zwyczajnym. Sąd nie ma przy tym obowiązku prowadzenia rozprawy podczas nieobecności oskarżyciela i sam decyduje co zrobić. Podobnie wygląda to, gdy na rozprawę nie stawi się oskarżony. Sąd może przeprowadzić procedurę bez niego, a gdy i jego obrońca będzie nieobecny wydać wyrok zaoczny. Doręcza się go oskarżonemu, a ten może w terminie 7 dni wnieść sprzeciw, usprawiedliwiając jednocześnie swoją nieobecność. Sprzeciw może zostać połączony z wnioskiem o uzasadnienie wyroku na wypadek nieprzyjęcia lub nieuwzględnienia sprzeciwu. Wniesienie sprzeciwu od wyroku zaocznego nie powoduje automatycznej utraty mocy wyroku zaocznego. Stanie się to dopiero wtedy, gdy oskarżony lub jego obrońca stawi się na rozprawę. Gdyby jednak oskarżony jeszcze przed wydaniem wyroku  usprawiedliwił swoją nieobecność i wniósł o odroczenie rozprawy, rozprawy głównej nie wolno jest przeprowadzić. Możliwość wydania wyroku zaocznego istnieje tylko wtedy, gdy oskarżony złożył uprzednio wyjaśnienia, przy czym samą odmowę składania wyjaśnień potraktować należy jako ich złożenie.

Jedynym środkiem zabezpieczającym możliwym do orzeczenia w wyroku zaocznym jest przepadek przedmiotów. Pozostałe środki zabezpieczające mogą zostać orzeczone tylko po przeprowadzeniu rozprawy z udziałem oskarżonego lub jego obrońcy.

Jeśli jednak w trakcie okaże się, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, sąd dalej rozpoznaje sprawę w postępowaniu zwyczajnym za zgodą oskarżonego. Może wtedy wystąpić konieczność poszerzenia składu orzekającego. Postepowanie uproszczone przewiduje również możliwość  zarządzenia przerwy w rozprawie. Taka przerwa może trwać maksymalnie 21 dni i można ją stosować wielokrotnie, byleby tylko każdorazowo nie przekroczyła tego okresu. Gdy to się stanie sąd obligatoryjnie będzie musiał dalej procedować według przepisów postępowania zwyczajnego.

    Paweł Chrząszcz