Powaga rzeczy osądzonej

Powaga rzeczy osądzonej jest rozstrzygnięciem sprawy co do istoty zawartym w prawomocnym wyroku. Innymi słowy jest to wypełnienie funkcji procesu cywilnego polegającej na wiążącym ustaleniu istnienia bądź nieistnienia materialnej normy prawnej indywidualno-konkretnej przytoczonej w roszczeniu procesowym.

W konsekwencji jednym z aspektów stwierdzenia res iudicata jest okoliczność niepozwalająca na ponowne rozpoznanie danej sprawy. Powoduje to, że powtórny pozew wniesiony przy niezmienionym stanie rzeczy w sprawie już prawomocnie osadzonej, ulega odrzuceniu. Nie możemy bowiem dwa razy dochodzić tego samego. Podobnie stanie się w przypadku gdy powaga rzeczy osądzonej nastąpi w procesie w sprawie, w której równocześnie toczy się inny proces – wtedy to drugie postępowanie powinno ulec umorzeniu.

Powaga rzeczy osądzonej powoduje, że postępowanie toczące się przy jej istnieniu w danej sprawie dotknięte jest wadą nieważności co może stać się podstawą środka odwoławczego w postępowaniu apelacyjnym. Tak samo możliwe jest wniesienie nadzwyczajnego środka zaskarżenia – skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego, dochodzenie wznowienia postępowania lub stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.

Jeżeli zachodzi podejrzenie, że zostało ponownie wytoczone powództwo w sprawie już rozstrzygniętej prawomocnym wyrokiem to sąd powinien porównać treść wyroku z nowym powództwem szczególnie w zakresie tożsamości stron, podstawy oraz przedmiotu rozpoznania. Kiedy zostanie stwierdzona identyczność owych elementów to powództwo powinno zostać odrzucone. Wystarczy jednak aby zaszła tylko jedna różnica w tym zakresie między wyrokiem a powództwem aby mogło ono zostać przyjęte i rozpoznane przez sąd.

Powaga rzeczy osądzonej nie stoi w żadnym wypadku na przeszkodzie w wytoczeniu powództwa o zmianę wysokości lub czasu trwania prawomocnie zasądzonych alimentów lub renty, której obowiązek płacenia wynika z ustawy. Jeżeli po prawomocnym zasądzeniu alimentów zajdą jakieś okoliczności na podstawie których uprawniony będzie mógł żądać podwyższenia lub obniżenia alimentów (np. w skutek polepszenia się sytuacji materialnej rodziny) sąd nie oddali powództwa. Identyczna sytuacja zajdzie, jeżeli okoliczności stanowiące podstawę roszczenia alimentacyjnego ustały. 

Patryk Hatak