Prawo odmowy zeznań w procesie cywilnym

Kodeks postępowania cywilnego statuuje zasadę zgodnie z którą, każdy ma obowiązek złożenia zeznań. Uwolnić się od tego obowiązku może tylko ściśle ograniczone grono ludzi, którym to uprawnienie przyznał ustawodawca. Mimo to należy pamiętać, że osoby te i tak mają muszą stawić się w miejscu i czasie oznaczonym w wezwaniu.

Zgodnie z art. 261 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r Kodeks postępowania cywilnego (Dz. u. Z 1964 r nr 43 poz 296 prawo do odmowy zeznań przysługuje:

a) małżonkom stron, ich wstępnym, zstępnym i rodzeństwu oraz powinowatym w tej samej linii lub stopniu, jak również osobom pozostających ze stronami w stosunku przysposobienia. Prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa lub rozwiązaniu stosunku przysposobienia.

b) osobie duchownej, przy czym jedynie co do faktów powierzonych mu na spowiedzi.

Natomiast świadek, który nie jest zwolniony z obowiązku zeznań może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie, jeżeli zeznanie mogłoby narazić jego lub jego bliskich, wymienionych w punkcie a), na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej.

Za nieuzasadnioną odmowę zeznań lub złożenia przyrzeczenia sąd może skazać świadka na grzywnę. Dodatkowo niezależnie od ukarania grzywną sąd może nakazać aresztowanie świadka na czas nieprzekraczający tygodnia.

Opisywany wyjątek od obowiązku złożenia zeznań nie występuje jednak, jeżeli wezwany jest świadkiem zeznającym co do treści testamentu ustnego.

Warto również zwrócić uwagę na to, że w żadnym przypadku świadkami nie mogą być osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń, wojskowi i urzędnicy niezwolnieni od zachowania w tajemnicy informacji niejawnych, przedstawiciele ustawowi stron, współuczestnicy jednolici. Do kręgu tego należy również mediator, ale tylko co do faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwolnią go z obowiązku zachowania tajemnicy mediacji. 

Patryk Hatak