Przesłanki wydziedziczenia.

Pozbawienie prawa do zachowku jest to inna nazwa prawnej instytucji wydziedziczenia jednego ze spadkobierców. Pozbawienie prawa do zachowku (wydziedziczenie) następuje poprzez sporządzenie testamentu, w którym dana osoba nie tylko nie jest wymieniona jako spadkobierca, ale również zostaje wskazana jako pozbawiona prawa do zachowku. W takim przypadku wydziedziczoną osobę traktuje się tak jakby nie dożyła otwarcia spadku – w żaden sposób nie może uczestniczyć w podziale majątku.

Niezbędne jest  jednak spełnienie określonych przesłanek,  inaczej wydziedziczenie będzie nieważne. Przyczyna wydziedziczenia nie może być błaha i krótkotrwała, ponadto trzeba ją dokładnie opisać w testamencie.

Ustawodawca w sposób enumeratywny wylicza podstawy wydziedziczenia. Katalog zdarzeń uzasadniających wydziedziczenie zawiera art. 1008 Kodeksu cywilnego, są to:

1) uporczywe postępowanie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego wbrew woli spadkodawcy.

2) dopuszczenie się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,

3) uporczywe niedopełnianie obowiązków rodzinnych względem testatora przez spadkobiercę.

Powyższe okoliczności muszą być trwałe – ewentualne wyłomy mogą być tylko wyjątkiem. Ustawodawca ponadto wykluczył możliwość częściowego wydziedziczenia swoich bliskich. Jeżeli spadkodawca zdążył przed śmiercią przebaczyć swojemu spadkobiercy, wydziedziczenie staje się automatycznie bezskuteczne.

Okolicznościami powodującymi bezskuteczność wydziedziczenia są:

- niespełnienie przesłanek dla wydziedziczenia,

- trwała poprawa zachowania wydziedziczonego,

- przebaczenie wydziedziczonemu.

Osoba, która została niesłusznie wydziedziczona może dochodzić swoich praw na drodze postępowania cywilnego. Jednocześnie w przypadku, gdy inni spadkobioercy uważają, iż jeden z nich dopuścił się ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkowacy, lecz nie doszło do sporządzenia testamentu, może zostać taka osoba uznana za niegodna dziedziczenia na podstawie orzeczenia sądu. 

Maciej Stępień