Przywrócenie terminu.

Będąc stroną postępowania cywilnego i dokonując czynności procesowej, zawsze powinniśmy upewnić się, czy jej dokonanie nie jest ograniczone jakimś terminem oraz upewnić się, że termin ten został przez nas zachowany. Jest to o tyle ważne, że według Kodeksu postępowania cywilnego co do zasady „czynność podjęta przez stronę po upływie terminu jest bezskuteczna”. Nie zawsze jednak przekroczenie ustalonego dla pewnego działania terminu wynika z naszego niedopilnowania czy niedbalstwa. Niejednokrotnie może to być spowodowane okolicznościami, na które nie mieliśmy żadnego wpływu, lub też tym, że nie zostaliśmy należycie poinformowani.  By zapobiec negatywnym skutkom, jakie może nieść uchybienie terminowi dla strony, która nie miała w tym swojej winy, Kodeks postępowania cywilnego przewiduje instytucję tzw. przywrócenia terminu.

Aby sąd przywrócił termin na dokonanie danej czynności procesowej, należy wnieść w tym celu wniosek do sądu, w którym miała być ona dokonana, w nieprzekraczalnym terminie jednego tygodnia od czasu ustania przyczyny uchybienia właściwemu terminowi. Wniosek taki może złożyć tylko ten, kto był obowiązany do dokonania danej czynności. We wniosku tym należy wymienić okoliczności uzasadniające wniosek oraz koniecznie je uprawdopodobnić. Ocena, czy nastąpiło uprawdopodobnienie należy do sądu rozpatrującego wniosek. Równocześnie ze złożeniem takiego wniosku trzeba także dokonać przedmiotowej czynności procesowej. Należy jednak pamiętać, że jeśli przyczyna powodująca przekroczenie przez nas terminu trwa wyjątkowo długo, może być tak, że nie będziemy mogli już złożyć wniosku o jego przywrócenie, ponieważ możliwe jest to do jednego roku po uchybionym terminie – w tym przypadku wniosek taki będzie możliwy tylko jeśli wykaże się naprawdę wyjątkowe okoliczności. Nie jest możliwe przywrócenie terminu z urzędu.

Tak samo nie każdy termin może zostać przywrócony. Z definicji, instytucja ta dotyczy jedynie terminów procesowych. Ponadto, jak trafnie wskazuje doktryna, można przywrócić termin do podjęcia takiej czynności procesowej, której dokonanie byłoby w danej chwili możliwe ze względu na stan sprawy. Z tego względu niedopuszczalny będzie również wniosek zmierzający do przywrócenia poprzedniej fazy postępowania. Nie można także wnosić o przywrócenie terminu, jeśli uchybienie terminowi nie pociąga za sobą negatywnych konsekwencji procesowych dla strony, byłoby to bowiem odejście od celu omawianej instytucji, którym jest właśnie ochrona strony przed ujemnymi konsekwencjami niezawinionego przekroczenia terminu.

Podstawową przesłanką możności powołania się na tą instytucję jest brak winy strony. Uzasadniać to może np. katastrofa, klęska żywiołowa, udzielenie przez sąd lub pracownika sądu błędnej informacji, a w pewnych wypadkach też choroba strony lub jej przedstawiciela – ale tylko jeśli uniemożliwiała stronie dokonanie czynności w terminie również przy pomocy osób trzecich. Sam tylko wiek i zły stan zdrowia nie uzasadnia przyjęcia braku winy w przekroczeniu terminu. W szczególności też braku winy nie uzasadnia nieznajomość prawa. Trzeba przy tym mieć na uwadze wzorzec działania z należytą starannością człowieka dbającego o swoje sprawy. Trafnie wskazał Sąd Najwyższy, że „przy ocenie winy strony należy brać pod rozwagę nie tylko okoliczności, które uniemożliwiły stronie dokonanie tej czynności w terminie, lecz także okoliczności świadczące o podjęciu lub niepodjęciu przez stronę działań mających na celu zabezpieczenie się w dotrzymaniu terminu”.  

Podsumowując, termin jak termin – niezwykle ważna rzecz, o czym przekonał się chyba każdy. Jeśli w procesie zdarzy nam się uchybić mu z powodu niezależnych od nas okoliczności, warto wiedzieć, że dzięki instytucji jego przywrócenia, nie wszystko stracone. Jednak tym razem trzeba już terminu przypilnować dokładnie, ponieważ spóźniony lub niedopuszczalny z mocy ustawy wniosek o przywrócenie terminu podlega odrzuceniu. Traktujmy przywrócenie terminu głównie jako wyjście awaryjne, nie bagatelizując terminu właściwego. To od sądu bowiem zależy, czy uzna okoliczności uprawdopodabniające wniosek, a co za tym idzie, czy przywróci termin, czy nie.

Karolina Wąsikowska