Rozwód - co daje orzeczenie o winie?

Gdy pomiędzy małżonkami dochodzi do żądania rozwodu, często przy okazji orzeczenia o rozwodzie, orzeka się także o tym, który małżonek jest winny rozkładu pożycia. Może być tak, że sąd orzeknie rozwód z wyłącznej winy jednego z nich, z winy obojga lub też że żaden z małżonków nie jest winny rozpadu ich rodziny. Brak rozstrzygnięcia w orzeczeniu o winie którejkolwiek ze stron możliwy jest także na zgodny wniosek małżonków, co znacznie ułatwia postępowanie i skraca jego czas. Sąd bowiem musi wtedy jedynie ustalić, zwykle na podstawie przesłuchania stron, że nastąpił między nimi rozkład pożycia małżeńskiego, który jest trwały i zupełny, a dodatkowo przez rozwód nie ucierpi dobro małoletnich dzieci, ani nie zostaną naruszone zasady współżycia społecznego.

Sąd jednak nie może odstąpić od orzekania o winie bez takiego zgodnego wniosku, zatem jeśli strony nie mogą dojść do porozumienia w tym względzie, sąd zmuszony jest zająć się także kwestią winy stron – co często nie jest sprawą łatwą, przede wszystkim ze względu na przeciwstawne stanowiska stron oraz osobisty charakter stosunków. Kwestia orzekania o winie, ma jednak nie tylko znaczenie dla poczucia sprawiedliwości dla pokrzywdzonej strony, ale także doniosły wymiar praktyczny. Zgodnie bowiem z treścią art. 60 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – jeśli wskutek rozwodu nastąpi znaczne pogorszenie sytuacji materialnej  małżonka niewinnego, to na jego wniosek sąd może orzec, że małżonek wyłącznie winny rozkładowi pożycia jest obowiązany  przyczyniać się w odpowiednim stopniu do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego. Sytuacja taka może mieć miejsce np. kiedy małżonek niewinny pozostawał na utrzymaniu małżonka winnego, zwłaszcza jeśli niewinną jest żona, której dodatkowo powierzono opiekę nad dziećmi. Natomiast wedle art. 60 § 1, jeśli małżonek, który nie jest wyłącznie winny rozkładowi pożycia małżeńskiego znajdzie się w stanie niedostatku, co definiuje się jako brak własnych środków (zarobków lub dochodów) oraz możliwości zaspokojenia potrzeb uprawnionego, które należy uznać za uzasadnione w jego konkretnej, rozpatrywanej indywidualnie sytuacji życiowej, to może on żądać od drugiego małżonka alimentów na swoją rzecz, odpowiadających usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego. Muszą one jednak odpowiadać możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. W  świetle przepisów, powyższa sytuacja możliwa jest zatem nawet jeśli orzeczenie rozwodu nastąpiło z winy obu stron, istotne jednak by nie była to wina wyłączna osoby pozostającej w niedostatku. Należy w tym miejscu zaznaczyć,  że art. 130 omawianego Kodeksu. statuuje pierwszeństwo obowiązku alimentacyjnego byłego małżonka nad obowiązkiem alimentacyjnym krewnych. Alimentacja taka jest jednak ograniczona czasowo. Wygasa ona wskutek zawarcia nowego małżeństwa przez rozwiedzionego małżonka uprawnionego do alimentów, oraz z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu – gdy zobowiązanym jest rozwiedziony małżonek, który nie został uznany za winnego rozkładowi pożycia (chyba, że sąd na skutek wniosku uprawnionego uzasadnionego szczególnymi okolicznościami ten termin 5 lat przedłuży).

Wina małżonka ma również znaczenie dla samej dopuszczalności orzeczenia rozwodu w sytuacji, gdy drugi małżonek na rozwód nie chce wyrazić zgody. Rozwód nie jest bowiem dopuszczalny, gdy żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, a utrzymanie małżeństwa nie stoi w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego – co wynika wprost z art. 56 § 3.

Jeśli zatem dla stron żądających rozwiązania małżeństwa przez rozwód nie mają znaczenia wyżej opisane kwestie, warto zastanowić się nad porozumieniem i wnioskiem o odstąpienie od orzekania o winie stron. Oszczędzi to stronom nie tylko czasu postępowania, ale także rozjątrzania konfliktów i kłótni, które, jak można się domyślić, częstokroć odbijają się na dzieciach. Należy się wówczas zastanowić co będzie dla stron korzystniejszym rozwiązaniem oraz co jest ich celem: rozwód czy zaspokojenie wraz z nim swojego poczucia sprawiedliwości. 

Karolina Wąsikowska