Skarga na przewlekłość postępowania

Przewlekłość postępowania w Polsce jest problemem ogólnie znanym. Jednak fakt, że postępowanie nie toczy się w takim tempie, w jakim strony by tego oczekiwały często jest spowodowane ilością spraw, jakie sąd ma do rozpoznania i mało kiedy mamy na to wpływ. Możemy mieć jednak do czynienia z sytuacją, kiedy faktycznie przewlekłość sprawy jest rażąca i może prowadzić do naruszenia interesów stron. Dla ochrony prawa strony do rzetelnego procesu, w czerwcu 2004 r. uchwalono ustawę o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki.

Zgodnie z tą ustawą, jeżeli  postępowanie w sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia  okoliczności faktycznych i prawnych, istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, albo trwa ono dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego – czyli najogólniej: jeśli mamy do czynienia z przewlekłością postępowania – strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Uprawnionym do złożenia takiej skargi jest co do zasady strona, jednak w zależności od rodzaju zaskarżonego postępowania, może nim być np.: skarżący i uczestnik na prawach strony (w  postępowaniu sądowo – administracyjnym), pokrzywdzony (w postępowaniu karnym),  interwenient uboczny i uczestnik (w postępowaniu cywilnym).

Sama skarga powinna mieć formę pisma procesowego, a dodatkowo zawierać także żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie, której skarga dotyczy oraz uzasadnienie. Możemy także w skardze zamieścić żądanie wydania sądowi rozpoznającemu sprawę (albo prokuratorowi prowadzącemu lub nadzorującemu postępowanie przygotowawcze) zalecenia podjęcia w wyznaczonym terminie odpowiednich czynności oraz zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej. Chodzi w tym przypadku o sumę, którą sąd może zasądzić na żądanie skarżącego uwzględniając skargę, czyli stwierdzając, że nastąpiła przewlekłość postępowania – a wynosi ona od 2 do 20 tys. zł. Skargę wnosi się do sądu przed którym toczy się postępowanie, a w przypadku postępowania przygotowawczego – do prokuratora prowadzącego.  Pamiętać przy tym należy o jej należytym opłaceniu, skarga podlega bowiem opłacie stałej w wysokości 100 zł. Następnie, sąd lub prokurator, do którego wniesiono skargę, przedstawia ją niezwłocznie sądowi właściwemu wraz z aktami sprawy. Skarga rozpatrywana jest przez sąd w składzie 3 sędziów, a wydanie orzeczenia w sprawie przewlekłości musi nastąpić w ciągu 2 miesięcy od wniesienia skargi w tym przedmiocie. Jeśli skarga jest bezzasadna, podlega oddaleniu. Uwzględniając natomiast skargę, sąd orzeka o tym, że nastąpiła przewlekłość postępowania. W kwestii zalecenia podjęcia przez sąd rozpoznający sprawę co do istoty albo przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie – sąd może orzec nawet z urzędu, bez wniosku skarżącego – chyba, że jest to oczywiście bezzasadne. Wypłata sumy pieniężnej jest już jednak uzależniona od wniosku skarżącego w tym zakresie.

Uwzględnienie skargi ma też znaczenie dla roszczeń odszkodowawczych strony. W tym wypadku, strona  może w odrębnym postępowaniu dochodzić od Skarbu Państwa (ewentualnie: solidarnie od Skarbu Państwa i komornika) naprawienia szkody wynikłej ze stwierdzonej przewlekłości. Sąd cywilny związany jest wówczas postanowieniem uwzględniającym skargę i stwierdzającym przewlekłość.

Jeśli mimo pozytywnego dla skarżącego rozstrzygnięcia oraz doręczenia odpisu tego orzeczenia odpowiednim podmiotom, przewlekłość postępowania nie zostanie zlikwidowana – skarżący może złożyć nową skargę, jednak dopiero po upływie 12 miesięcy od daty wydania orzeczenia. W odniesieniu do niektórych postępowań, np. przygotowawczego, w którym zastosowano tymczasowe aresztowanie, termin ten skrócony jest do czasu 6 miesięcy.

Karolina Wąsikowska