Sprzedaż na raty jako szczególny rodzaj sprzedaży.

Sprzedaż ratalna jest szczególnym rodzajem sprzedaży uregulowanym w Kodeksie cywilnym. Na wstępie należy wskazać, że te przepisy nie będą mieć zastosowania, gdy kupujący nabywa rzecz w ramach działalności swojego przedsiębiorstwa.

Zgodnie z art. 583 Kodeksu cywilnego: „sprzedażą na raty jest dokonana w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedaż rzeczy ruchomej osobie fizycznej za cenę płatną w określonych ratach, jeżeli według umowy rzecz ma być kupującemu wydana przed całkowitym zapłaceniem ceny.”

Należy zwrócić uwagę na kilka cech charakterystycznych dla tego rodzaju sprzedaży.

Po pierwsze, sprzedaż na raty jest dokonywana w zakresie działalności przedsiębiorstwa, co oznacza, że jest to czynność handlowa, w której jedną stroną stosunku - sprzedawcą jest przedsiębiorca, a drugą – nabywcą jest osoba fizyczna.

Po drugie, przedmiotem umowy może być tylko rzecz ruchoma.

Po trzecie, cena jest płatna w ratach, tym samym każda z rat jest traktowana oddzielnie. Wiążę się to z tym, że termin przedawnienia dla każdej z nich, biegnie osobno.

Po czwarte, świadczenie sprzedawcy – przedsiębiorcy jest wykonane przed całkowitą zapłatą ceny sprzedaży.

Kolejna istotną kwestią dotyczącą sprzedaży ratalnej jest odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi za wady rzeczy sprzedanej na raty. Została ona nieco odmiennie uregulowana, z uwagi na konieczność ochrony praw osoby fizycznej – kupującego. Jak stanowi art. 584 Kodeksu cywilnego, odpowiedzialność sprzedawcy z tego tytułu może być przez umowę wyłączona lub ograniczona tylko w wypadkach przewidzianych przez przepisy szczególne. Jednocześnie, umowa nie może utrudnić kupującemu wykonania uprawnień z tytułu rękojmi.

Czy jest możliwość spłacania poszczególnych rat przed terminem płatności? Tak, kupujący ma taką możliwość. Wiąże się to z tym, że w razie przedterminowej zapłaty kupujący może odliczyć kwotę, która odpowiada wysokości stopy procentowej obowiązującej dla danego rodzaju kredytów Narodowego Banku Polskiego.

Poprzez szczególne regulacje dotyczące sprzedaży ratalnej, chronione są także interesy sprzedawcy, który wydaje rzecz ruchomą przed uiszczeniem całkowitej ceny przez kupującego. W sytuacji zwłoki kupującego z zapłatą rat, sprzedawca ma prawo żądać natychmiastowej zapłaty nieuiszczonej ceny. Aby takie żądanie było skuteczne, muszą zostać spełnione następujące warunki: zastrzeżenie natychmiastowej wymagalności nieuiszczonej ceny na wypadek uchybienia terminu musi być zastrzeżone w formie pisemnej przy zawarciu umowy. Ponadto, zwłoka kupującego musi dotyczyć płatności co najmniej dwóch rat a suma zaległych rat przekracza zaś wysokość 1/5 umówionej ceny.

Wystąpienie tych przesłanek daje także możliwość odstąpienia przez sprzedawcę od umowy. W tym przypadku jednak, ciąży na sprzedawcy dodatkowy warunek. A mianowicie, jest on zobowiązany do wyznaczenia kupującemu dodatkowego terminu w celu zapłacenia należności, a w razie bezskutecznego upływu tego terminu, sprzedawca będzie uprawniony do odstąpienia od umowy.

Warto wskazać, że zastrzeżenia umowne mniej korzystne dla kupującego są nieważne i w tej sytuacji należy stosować odpowiednie przepisy Kodeksu cywilnego.

Zgodnie z poglądem doktryny, rozłożenie ceny sprzedaży na raty wiąże się z faktycznym odroczeniem terminu płatności co do części świadczenia. Należy zwrócić uwagę, że w przypadku sprzedaży ratalnej, sprzedawca będzie wystawiał faktury częściowe, odnoszące się do wymagalnych świadczeń co do poszczególnych rat sprzedaży (M. Gutowski, Ustawa o terminach...).

Podsumowując, sprzedaż ratalna jest dobrym rozwiązaniem w przypadku zakupu droższych rzeczy ruchomych przez osoby fizyczne, ponieważ daje możliwość rozłożenia całkowitej ceny na dogodne raty. Ponadto, w związku z tym, że jest to stosunek pomiędzy przedsiębiorcą a osobą fizyczną, ustawodawca wprowadza regulacje, które chronią interesy osoby fizycznej. 

Agnieszka Dachowska