Tymczasowe aresztowanie.

Tymczasowe aresztowanie to najbardziej represyjny ze środków zapobiegawczych stosowanych wobec podejrzanego lub oskarżonego w toku postępowania karnego. Oczywiście polega on na osadzeniu w areszcie śledczym, w odizolowaniu od świata zewnętrznego, ze znacznie utrudnionym dostępem do kontaktów z innymi ludźmi. Choć w dużej części podobne jest ono do pobytu skazanego w więzieniu, to jednak wydaje się być bardziej dotkliwe dla osadzonego. Osadzeni – tymczasowo aresztowani, w przeciwieństwie do skazanych mają znacznie mniej praw, jakie zasadniczo przysługują przebywającym w zakładach karnych. Chodzi tu przede wszystkim o prawo do rozmów telefonicznych, przepustek i widzeń z bliskimi. Te ostatnie uzależnione są w toku postępowania przygotowawczego od zgody prokuratora, a w postępowaniu sądowym od zgody sądu prowadzącego sprawę.

Tymczasowe aresztowanie może zostać zastosowane tylko na mocy postanowienia sądu rejonowego, w okręgu którego prowadzi się postępowanie. Jeżeli jeszcze trwa postępowanie przygotowawcze, stosuje się je na wniosek prokuratora prowadzącego sprawę. Prokurator przesyłając wraz z aktami sprawy przedmiotowy wniosek zarządza jednocześnie doprowadzenie podejrzanego do sądu. Tymczasowe aresztowanie może nastąpić jeżeli:

• zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu;
• zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne;
• oskarżonemu zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, albo gdy sąd I instancji skazał go na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata;
• zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, a zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził (wyjątkowo).

Przepisy stanowią jednak, że jeśli szczególne względy nie stoją temu na przeszkodzie to należy odstąpić od tymczasowego aresztowania zwłaszcza, gdy pozbawienie wolności spowodowałoby poważne niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia oskarżonego lub pociągało wyjątkowo ciężkie skutki dla oskarżonego lub jego najbliższej rodziny. Udowodnienie ww. okoliczności często będzie wymagało wiedzy specjalistycznej. Jeżeli stan zdrowia oskarżonego będzie tego wymagał tymczasowe aresztowanie może być wykonywane tylko w postaci umieszczenia w odpowiednim zakładzie leczniczym.

Oskarżony tymczasowo aresztowany może porozumiewać się ze swoim obrońcą podczas nieobecności innych osób oraz korespondencyjnie. W postępowaniu przygotowawczym prokurator udzielając zezwolenia na porozumiewanie się może zastrzec, że będzie przy tym obecny on lub osoba przez niego upoważniona. Na tej samej drodze można zastrzec kontrolę korespondencji z obrońcą. Takie zastrzeżenia dotyczące porozumiewania się z obrońcą nie mogą być utrzymywane ani wprowadzane po upływie 14 dni od dnia tymczasowego aresztowania.

Na postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania przysługuje zażalenie, które sąd rozpoznaje niezwłocznie.   

Środek zapobiegawczy należy niezwłocznie uchylić lub zmienić, jeżeli ustaną przyczyny na podstawie których został on zastosowany lub zaistnieją przyczyny uzasadniające jego uchylenie lub zmianę. Prokurator może też zawsze w postępowaniu przygotowawczym uchylić zastosowany środek lub zmienić go, ale tylko na łagodniejszy.

W polskim prawie instytucja tymczasowego aresztowania ma charakter ultima ratio, tzn. ostatecznego środka, którego nie stosuje się, jeżeli inny środek zapobiegawczy okaże się wystarczający. Stosujący tymczasowe aresztowanie sąd może zastrzec jego zmianę na łagodniejszy, pod warunkiem wpłynięcia w określonym terminie poręczenia majątkowego za aresztowanego.

Paweł Chrząszcz