Umorzenie zaległości podatkowej

Ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych zostały przewidziane przez przepisy ordynacji podatkowej. Zgodnie z nimi, organ podatkowy ma możliwość odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę na raty, może odroczyć lub rozłożyć na ratę zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, wreszcie ma również możliwość umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, także odsetki za zwłokę i opłatę prolongacyjną.

Umorzenie jest najdalej idącą decyzją organu podatkowego, podyktowaną ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym. Umorzenie zaległości podatkowej powoduje jednocześnie umorzenie odsetek za zwłokę w całości, lub w takiej części jakiej dokonano umorzenia zaległości podatkowej.

Umorzenie zaległości podatkowej odbywa się na wniosek złożony do właściwych organów podatkowych uprawnionych do ustalania lub określania zobowiązań podatkowych. W przypadku np. wydania decyzji ustalającej obowiązek podatkowy wydanej przez Naczelnika Urzędu Skarbowego, to on będzie właściwy do umorzenia zaległości powstałej na skutek ostatecznej decyzji. We wniosku należy przedstawić dowody udowadniające ważny interes, należy przedłożyć oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, przedstawić rachunki i faktury. Wniosek taki należy wnieść w momencie powstania zaległości podatkowej. Oznacza to, że nie można umorzyć zaległości, która jeszcze nie powstała z uwagi na to, że jeszcze nie została stwierdzona albo decyzja stwierdzająca obowiązek podatkowy nie stała się jeszcze ostateczna. Inne założenie prowadziło by do sytuacji „testowania” organów podatkowych poprzez zgłaszanie wniosków o umorzenie podatków, jeszcze zanim powstanie zaległość podatkowa.

Przesłankami umorzenia zaległości podatkowych są ważny interes podatnika lub interes publiczny. Są to przesłanki o wysokim stopniu ogólności, pozostawiające dużą swobodę dla organu podatkowego, czyniąc taką decyzję uznaniową. Uznaniowość oznacza, że nawet w przypadku, gdyby organ stwierdził, że istnieje ważny interes podatnika, to nie byłby zobowiązany do umorzenia takiej zaległości podatkowej. Nie należy jednak uznać, iż organ posiada absolutną dowolność, a w uzasadnieniu odmownej decyzji powinien dokładnie wskazać, co zadecydowało że odmówił umorzenia zaległości podatkowej. Orzecznictwo sądów administracyjnych wypracowało wskazówki i reguły, którymi powinny się kierować organy przy wydawaniu decyzji. W wyroku WSA w Poznaniu z 29 stycznia 2004 r., sygn. akt I SA?P 340/02, wskazano, że przez ważny interes podatnika należy uznać sytuację nadzwyczajnych, losowych przypadków, z uwagi na które podatnik nie będzie w stanie uregulować płatności podatku. Chodzi tu o przypadki klęsk żywiołowych, kataklizmów, utraty możliwości zarobkowania, zdarzeń prowadzących do utraty majątku. Z kolei interes publiczny został określony jako konieczność sięgania do środków pomocy państwa, z uwagi na niemożność zaspokojenia własnych potrzeb materialnych.

Ostateczna decyzja będzie należała do odpowiednich organów, które w ciągu miesiąca powinny podjąć decyzję w przedmiocie wniosku o umorzenie zaległości podatkowej. Należy pamiętać, że zaległość podatkowa może być już dochodzona drogą egzekucji, więc warto się zastanowić, czy można liczyć na pozytywne rozpatrzenie wniosku, bo w innym wypadku podatnik zostanie dodatkowo obciążony ewentualnymi kosztami egzekucyjnymi.

Michał Woszczyna