Umowa o dzieło z pracodawcą a ubezpieczenie społeczne.

Niejednokrotnie zdarza się, że wykonując pracę zarobkową na podstawie umowy o pracę lub umowy zlecenia, pracodawca umożliwia „dorobienie” do zwykłej pensji. W tym celu zawierać może dodatkowe umowy wśród których największa popularnością cieszy się  umowa o dzieło.

Umowa o dzieło jest zobowiązaniem stron,  z których jedna - przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a druga - zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Jej popularność wynika także z faktu, że umowa o dzieło nie generuje obowiązku odprowadzania składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Trzeba jednak pamiętać, że i taka umowa w określonych okolicznościach nie jest bez znaczenia dla ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie bowiem z art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Dlatego, chociaż osoba, która zarobkuje wyłącznie na podstawie umowy o dzieło nie podlega ubezpieczeniom społecznym, to umowa o dzieło zawarta z własnym pracodawcą wyjątkowo jest już tytułem do ubezpieczeń społecznych.

Umowa o dzieło skutkuje wówczas obowiązkiem podlegania wszystkim ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu) tak jak w przypadku zawarcia umowy o pracę. Taka umowa o dzieło rodzi też obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego (uchwała SN sygn. akt II UZP 6/2009)

Zgodnie z art. 18 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi łączny przychód pracowników.

W sytuacji gdy pracodawca zatrudnia na podstawie umowy o dzieło swojego pracownika przebywającego na urlopie macierzyńskim, wychowawczym czy bezpłatnym, z tytułu wykonywania umowy o dzieło nie podlega on ubezpieczeniom społecznym. Statusu „własny pracownik” nie mają bowiem osoby przebywające na urlopie macierzyńskim, urlopie wychowawczym lub urlopie bezpłatnym, a tym samym w odniesieniu do tych osób nie ma zastosowania art. 8 ust. 2 a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z orzecznictwem SN także pracodawca, którego pracownik wykonuje na jego rzecz pracę w ramach umowy o dzieło zawartej z osobą trzecią, jest płatnikiem składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe chorobowe i wypadkowe z tytułu tej umowy (uchwała SN  Izba sygn. akt II UZP 6/2009).

Natomiast osoba, która ma zawartą wyłącznie umowę zlecenia, zgodnie z  art. 6 ust. 1 pkt 4 oraz art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu oraz ubezpieczeniu wypadkowemu. Ubezpieczenie chorobowe jest natomiast dobrowolne.

Ponieważ zawarcie umowy o dzieło nie jest odrębnym tytułem do ubezpieczenia społecznego, także gdyby umowa taka została zawarta ze zleceniodawcą, nie będzie tworzyć dodatkowego tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi. W tym przypadku nie dochodzi więc do zbiegu tytułów do ubezpieczenia. Przychód z umowy o dzieło nie będzie też stanowił podstawy naliczania składek.

Piotr Bryndal