Umowa użyczenia – na czym to polega?

O zawarciu umowy użyczenia możemy mówić, kiedy osoba fizyczna (dalej zwana użyczającym), zezwala innej osobie fizycznej lub prawnej (biorącemu) na bezpłatne korzystanie z danej rzeczy przez czas określony lub nieokreślony. Bez wątpienia cechą charakterystyczną umowy użyczenia jest jej nieodpłatność - osoba biorąca rzecz w użytkowanie nie może ponosić z tego tytułu żadnych kosztów, za wyjątkiem kosztów eksploatacyjnych, przez które należy rozumieć m.in. opłaty za wywóz śmieci, rachunki za zużycie wody oraz gazu, wydatki związane z drobnymi remontami, różne opłaty administracyjne (czynsz). A contrario, pozostałe nakłady poniesione przez biorącego powinny być zwrócone przez osobę użyczającą. Nie należy również zapominać o tym,  że strona biorąca nie może być zobowiązana do jakiegokolwiek świadczenia wzajemnego (niedopuszczalna jest więc sytuacja, w której użyczający rezygnuje z pobierania czynszu domagając się w zamian od biorącego np. pomocy przy pracach remontowych).

Zgodnie z prawem, umowa użyczenia może zostać zawarta zarówno w formie ustnej, jak i pisemnej, np. jako akt notarialny. Z punktu widzenia teorii prawnej, urząd skarbowy powinien w równym stopniu respektować obie te formy. W praktyce jednak, oświadczenie podatnika o ustnym zawarciu umowy użyczenia bywa o wiele bardziej skrupulatnie badane, zwłaszcza jeśli biorącym jest osoba nie należąca do kręgu najbliższej rodziny. Zachowanie formy pisemnej ułatwia więc udowodnienie istnienia takiej umowy i często chroni przed dociekliwością organów podatkowych (jest również ważnym dowodem w przypadku sporu między stronami).

W treści zawieranej umowy powinny znajdować się następujące dane: imiona i nazwiska biorącego i dającego, ich daty urodzenia, adresy zamieszkania, numery dowodów tożsamości oraz nr PESEL. Powinna również szczegółowo określać, co stanowi przedmiot umowy. W przypadku użyczenia lokalu lub jego części należy podać: adres lokalu, jego powierzchnię, liczbę pomieszczeń oraz piętro, na którym lokal się znajduje.

Czy umowa użyczenia jest wolna od podatku?

Jak najbardziej, pod warunkiem, że biorącym jest członek najbliższej rodziny i zostały spełnione określone warunki. Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o PIT, takim zwolnieniem są objęte osoby zaliczone do I i II grupy podatkowej. Mówiąc innymi słowy, biorący nie zapłaci podatku, o ile łączy go z użyczającym bliski stopień pokrewieństwa.

Zwolnienie obejmuje:

małżonka, dzieci, wnuków i prawnuków; rodziców, dziadków, pradziadków; pasierba; zięcia, synową; rodzeństwo; ojczyma, macochę; teściów, siostrzeńców, siostrzenice, bratanków, bratanice; ciotki, wujów, stryjów; dzieci i małżonków pasierbów; bratowe, szwagierki, szwagrów, męża wnuczki lub prawnuczki, żonę wnuka lub prawnuka.

Należy również dodać, iż użyczenie lokalu osobie z użyczającym niespokrewnionej, np. znajomemu lub przyjacielowi – rodzi konieczność zapłaty podatku dochodowego,  wyliczonego zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.

Łukasz Więckowicz