Uprawdopodobnienie a udowodnienie.

Zgodnie z regułą ogólną wyrażoną w art. 6 Kodeksu cywilnego, ciężar dowodu spoczywa na tym, kto z danej czynności wywodzi skutki prawne. W praktyce przyjmuje się zatem, że jeśli dany podmiot powołuje się na daną okoliczność bądź zaistnienie określonego faktu, musi swoje twierdzenia udowodnić. Dowód, definiowany jest przy tym jako środek służący do wykazania prawdziwości okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

W postępowaniu, dowód jest regułą. Na coś się powołujemy – musimy to udowodnić. Ustawa przewiduje jednak niekiedy, tzw. uprawdopodobnienie. Jest ono rozumiane jako środek zastępczy dowodu, niedający pewności, a jedynie prawdopodobieństwo czy wiarygodność twierdzenia o danym fakcie. Stanowi ono wyjątek od dowodu, przemawiający na korzyść strony, która się na pewną okoliczność powołuje. Zgodnie z art. 243 Kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.), zachowanie szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym nie jest konieczne, ilekroć ustawa przewiduje uprawdopodobnienie zamiast dowodu. Wynika stąd, że środki zmierzające do wykazania wiarygodności powinny być z zasady łatwiejsze do przeprowadzenie oraz w znacznym stopniu odformalizowane. Nie oznacza to jednak, że uprawdopodobnienie można utożsamiać z powołaniem samych twierdzeń przez stronę. Powołując się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2005 r., sygn. akt: I CNP 37/2005, w celu uprawdopodobnienia "skarżący może powoływać i przedstawiać zarówno dowody, w tym tzw. dowody niedające pewności, jak i inne środki, nieuznawane przez kodeks za dowody, np. pisemne oświadczenia, surogaty dokumentów". Strona musi zatem przedstawić sądowi coś, co pozwoli na zweryfikowanie przytaczanych przez nią twierdzeń, z tym, że materiał ten, nie musi dawać całkowitej pewności. Mogą to być np. notatki, ogłoszenia, artykuły z prasy, czy projekty umów, jak również pisemne lub ustne oświadczenie osoby trzeciej, a czasem nawet samej strony.

Możliwość skorzystania z uprawdopodobnienia zamiast dowodu musi być wyraźnie przewidziana w ustawie. W k.p.c. są to przypadki w zakresie przesłanek np. przywrócenia terminu, wyłączenia biegłego, powoływania spóźnionych dowodów lub twierdzeń, wniesienia opozycji od wstąpienia do sprawy, zawieszenia rygoru natychmiastowej wykonalności, sprzeciwu od wyroku zaocznego, wstrzymania wykonalności wyroku, sprzeciwu lub zarzutów od nakazu zapłaty, skargi o wznowienie postępowania, wstrzymania wykonalności wyroku, wniosku o uznanie za zmarłego, udzielenia zabezpieczenia a także ustanowienia kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu.

Zasadniczą różnicą między dowodem a uprawdopodobnieniem polega na odformalizowaniu czynności procesowych związanych z uzyskiwaniem informacji, a nie na mniejszej ich wiarygodności. Celem jest przyspieszenie postępowania, nie odchodząc jednak od konieczności kierowania się zasadą prawdy materialnej.

Karolina Wąsikowska