Urlop wychowawczy

Kodeks pracy przewiduje dla pracowników – rodziców szereg uprawnień związanych z rodzicielstwem. Na największą uwagę zasługują wśród nich urlopy: macierzyński – w wymiarze podstawowym i dodatkowym, ojcowski oraz  rodzicielski. Co robić jednak, kiedy dziecko cały czas wymaga sprawowania nad nim opieki, a okres urlopów wskazanych wyżej nie wystarcza? Otóż właśnie w tym celu przewidziano w kodeksie pracy urlop wychowawczy. Udzielany jest on wyłącznie w jednym celu – sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem w wieku do 5 lat.

Dodatkowo, niezależnie od urlopu wychowawczego przewidzianego celem opieki nad dzieckiem do lat 5, jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika, możliwe jest udzielenie urlopu wychowawczego w tym samym wymiarze (36 miesięcy), do momentu ukończenia przez dziecko 18 lat.

Urlop wychowawczy przysługuje on rodzicom zatrudnionym co najmniej 6 miesięcy, a jego maksymalny wymiar wynosi aż 36 miesięcy, przy czym może on zostać podzielony na najwyżej 5 części. Z tego 36 miesięcznego okresu, co najmniej  1 miesiąc musi być wykorzystany przez drugiego z rodziców. Oboje rodzice jednocześnie mogą korzystać z tego urlopu nie więcej niż 4 miesiące. Z uwagi na cel udzielenia urlopu wychowawczego, nie jest możliwe zapisanie dziecka do przedszkola bez narażania się na zarzut wykorzystania urlopu niezgodnie z przeznaczeniem. W przypadku stwierdzenia przez pracodawcę, że osobista opieka nad dzieckiem nie jest sprawowana, jest on uprawniony do odwołania pracownika z urlopu wychowawczego poprzez wezwanie do stawienia się w pracy. Z uwagi na to, iż pracownik w czasie urlopu wychowawczego jest chroniony przed wypowiedzeniem ze strony pracodawcy, sytuacja taka nie umożliwia zwolnienia pracownika z tego powodu – chyba, że pracownik nie stawi się na wezwanie bez uzasadnionej przyczyny.

Jakie inne korzyści płyną z urlopu wychowawczego oprócz ochrony przed wypowiedzeniem?  Przykładowo, pracodawca w dalszym ciągu jest obowiązany odprowadzać pracownikowi składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Okres urlopu wychowawczego wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Urlop nie jest ograniczony terytorialnie, więc pracownik może wyjechać z dzieckiem za granicę, jeśli tylko nie zaprzestanie sprawowania nad nim osobistej opieki. Jeśli chodzi o rezygnację z urlopu, za zgodą pracodawcy pracownik może zrezygnować w każdym czasie, a po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy - najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy. Z kolei po zakończeniu urlopu wychowawczego pracodawca ma obowiązek dopuszczenia pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym. Wynagrodzenie pracownika nie może być wtedy niższe od przysługującego mu przed przejściem na urlop.

Niedogodnością może być jednak, iż z uwagi na to, iż urlop wychowawczy jest urlopem bezpłatnym, na podstawie art. 69 ust. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o  świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych "Pracownik korzystający z urlopu bezpłatnego traci prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego po upływie 30 dni od dnia rozpoczęcia urlopu". Wówczas jest jednak możliwe skorzystanie z ubezpieczenia dobrowolnego. 

Karolina Wąsikowska