Utrata prawa do zasiłku chorobowego.

Zasiłek chorobowy przysługuje w czasie trwania niezdolności do pracy, stwierdzonej w orzeczeniu lekarskim nie dłużej niż 182 dni. Jednakże jeszcze przed końcem tego okresu można go utracić, jeżeli okres zwolnienia ubezpieczony wykorzystuje niezgodnie z jego przeznaczeniem lub wykonuje inna pracę zarobkową. Istnieją też sytuacje, gdy mimo faktycznie istniejącej niezdolności do pracy świadczenia nie będą wypłacane, gdyż pojawią się pewne dodatkowe przesłanki.

Utrata prawa do zasiłku chorobowego może nastąpić nie tylko w wyniku kontroli przeprowadzonej przez ZUS, ale również przez pracodawcę (lub osobę przez niego upoważnioną) zatrudniającego powyżej 20 pracowników. Podczas takiej kontroli bada się zasadność wystawienia zwolnienia przez lekarza tj. czy rzeczywiście w danym przypadku występuje niezdolność do pracy oraz czy przebywający na zwolnieniu wykorzystuje je zgodnie z przeznaczeniem.

Badanie legalności wystawionych orzeczeń obejmuje stwierdzenie prawdziwości zawartych tam danych. Aby uzyskać informacje potwierdzające lub zaprzeczające te okoliczności osoba przebywająca na zwolnieniu lekarskim może zostać poddana dodatkowym badaniom i skierowana na konsultacje do innego lekarza. Odmowa poddania się badaniom jest równoznaczna ze skróceniem aktualnego zwolnienia i utratą świadczeń za dany okres.

Więcej problemów nastręcza wykorzystywanie zwolnienia niezgodnie z przeznaczeniem. Przepisy prawa nie regulują zakresu czynności dopuszczalnych do wykonywania w trakcie zwolnienia lekarskiego. Każda sprawa badana jest indywidualnie i w efekcie to lekarz orzecznik decyduje czy wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego wpływa negatywnie na odzyskiwanie zdolności do pracy przez ubezpieczonego. Krótko mówiąc, zwolnienie jest po to, aby pracownik dochodził do zdrowia, poprzez realizację wszystkich zaleceń lekarskich. Teoretycznie, gdy na zwolnieniu zalecone jest leżenie, pacjent tak powinien powracać do zdrowia. Oczywiście bezwzględne przestrzeganie takich zasad prowadziłoby do absurdu. Wyjście do apteki, na zlecone badania czy na zakupy nie będzie jednoznaczne z zabraniem prawa do zasiłku chorobowego. Podobnie wygląda kwestia drobnych prac domowych życia codziennego, w szczególności gdy chorujący mieszka sam. Chodzi tu przede wszystkim o wykluczenie takich sytuacji, kiedy pracownik przebywający na zwolnieniu w jednej firmie świadczy pracę  dla innej lub pracuje w ramach własnej działalności gospodarczej.

Ustawa z 25 czerwca o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa nie zawiera definicji „pracy zarobkowej”, która powodowała by utratę zasiłku. W temacie tym wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 5 kwietnia 2005 r. (I UK 370/04) stwierdzając, że praca zarobkowa to każda aktywność ludzka zmierzająca do osiągnięcia zarobku, w tym pozarolnicza działalność gospodarcza, choćby nawet polegająca na czynnościach nieobciążających w istotny sposób organizmu przedsiębiorcy i zarazem pracownika pozostającego na zwolnieniu lekarskim. Twierdzenia te doprecyzowane zostały w wyroku z 9 października 2006 r. (II UK 44/06): tylko sporadyczna, wymuszona okolicznościami aktywność zawodowa może usprawiedliwiać zachowanie prawa do zasiłku chorobowego. Bez znaczenia pozostaje w jakim wymiarze praca jest świadczona i w jakiej wysokości ktoś otrzymuje wynagrodzenie.

Utrata prawa do zasiłku dotyczy tylko tego okresu, na który wystawione zostało zaświadczenie. Na pozostały okres zasiłkowy świadczenia pozostają bez zmian i bez konieczności ich zwrotu.

Pozbawienie prawa do zasiłku chorobowego może mieć charakter nie tylko sankcji za naganne zachowania, ale również uprawnienie to może nie przysługiwać ze względu na brak ochrony ubezpieczeniowej w pewnych okolicznościach. Świadczenie nie przysługuje ubezpieczonemu za cały okres niezdolności do pracy, jeżeli niezdolność ta spowodowana została w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia popełnionego przez ubezpieczonego, a za okres pierwszych pięciu dni, gdy niezdolność do pracy wynika z nadużycia alkoholu. Nic nie uzyska także osoba, która sfałszowała zwolnienie lekarskie, a dodatkowo może narazić się na odpowiedzialność karną.

Od utraty prawa do zasiłku chorobowego odróżnić należy brak prawa. Rekompensata pieniężna nie będzie wypłacona jeżeli stan niezdolności do pracy wystąpił podczas urlopu bezpłatnego lub wychowawczego, tymczasowego aresztowania lub pozbawienia wolności lub w przypadku niezdolności do pracy trwającej przed osiągnięciem okresu wyczekiwania, albo po wyczerpaniu okresu zasiłkowego.

Paweł Chrząszcz