Uważaj na klauzule abuzywne (niedozwolone)!

W obrocie gospodarczym, przedsiębiorcy posługują się najczęściej gotowymi wzorcami lub szablonami umów. Często konsumenci nie mają możliwości negocjowania warunków proponowanej umowy. Dlatego tak ważna jest lektura umowy! Wbrew pozorom czytając np. umowę przedwstępną nie wystarczy czytać jedynie zdań napisanych tzw. „drobnym maczkiem”. Wielokrotnie bowiem niekorzystne dla konsumenta postanowienia zapisane są w tekście głównym umowy. Prawo cywilne reguluje kwestię tzw. klauzul abuzywnych, inaczej klauzul niedozwolonych, które występują w obrocie konsumenckim.

Zgodnie z art. 385¹ § 1 postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Na mocy § 2 postanowienia umowne, które zawierają klauzule niedozwolone nie wiążą konsumenta. W pozostałym zakresie umowa jest wiążąca. Z kolei § 3 zakłada, że nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na które konsument nie miał wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

Pomimo tego, że postanowienia, które zostały oparte na klauzuli abuzywnej nie wiążą konsumenta, to w praktyce niewiedza konsumentów sprowadza się do tego, że zakazane postanowienia znajdują zastosowanie.

Przykładowy katalog tych klauzul zawiera art. 385³ Kodeksu cywilnego (k.c.). w rzeczywistości, katalog ten jest o wiele obszerniejszy. Rejestr postanowień wzorców umownych, które zostały uznane za niedozwolone prowadzi Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

W praktyce, samodzielna lektura umowy przedwstępnej może okazać się niewystarczająca. Dlatego zawsze lepiej swoją umowę skonsultować wcześniej z prawnikiem. Konsultacja taka zapewni kupującym nie tylko komfort psychiczny, ale również mocne argumenty do ewentualnych negocjacji z przedsiębiorcą. Jeżeli umowa zawiera dużo niekorzystnych dla konsumenta postanowień, można mieć uzasadnione wątpliwości co do uczciwości drugiej strony.

Maksymilian Szeląg-Dylewski