W jakich sytuacjach wygasa umowa o pracę?

Umowa o pracę wygasa na zasadach opisanych w Kodeksie pracy oraz w przepisach szczególnych. Wygaśnięcie umowy o pracę jest to ustanie umowy z mocy zdarzenia określonego w ustawie, nie będącego czynnością prawną. Zdarzenia powodujące wygaśnięcie umowy o pracę zostały wyczerpująco opisane przez prawo pracy. Dlatego też takiego skutku nie może wywołać zdarzenie faktyczne, z którym ustawa nie łączy ustania stosunku pracy.

W przypadku wygaśnięcia stosunku pracy nie ma wymogu składania oświadczenia woli, czy też zawiadamiania pracownika o tym fakcie. Zgodnie z art. 63 Kodeksu pracy możliwe są dwie grupy sytuacji z którymi związane jest wygaśnięcie stosunku pracy: sytuacje wskazane w kodeksie oraz sytuacje określone w przepisach szczególnych.

Kodeks pracy przewiduje wygaśnięcie stosunku pracy w następujących sytuacjach:

1. W przypadku śmierci pracownika (art. 63 (1));
2. W przypadku śmierci pracodawcy (art. 63 (2));
3. Z upływem 3 miesięcznej nieobecności pracownika z powodu tymczasowego aresztowania ( art. 66 );
4. W przypadku niezgłoszenia przez pracownika powrotu do pracy w ciągu 7 dni po zakończeniu pracy przez osobę, która została wybrana do pełnienia funkcji w organizacji politycznej lub społecznej i  wykonywała ją charakterze pracownika (pracownik z wyboru- art. 74)

Ponadto istnieją pozakodeksowe unormowania szczególne, które przewidują wygaśnięcie stosunku pracy:

- zgodnie z ustawą o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, stosunek pracy wygasa, jeżeli pracownik nie zgłosi powrotu do pracy w terminie 30 dni po odbyciu czynnej służby wojskowej (obecnie przepis ten nie ma faktycznego zastosowania)

- zgodnie z kartą nauczyciela  stosunek pracy nawiązany na podstawie mianowania lub umowy o pracę wygasa, jeżeli nowo zatrudniony nauczyciel nie usprawiedliwi w ciągu 7 dni swojego nieprzystąpienia do pracy.

- zgodnie z Ustawą prawo spółdzielcze, spółdzielcza umowa o pracę wygasa z ustaniem członkostwa

Ponadto przepisy wskazują na zdarzenia związane z wygaśnięciem umowy o pracę poprzez naruszenie niektórych pragmatyk służbowych, np. utrata obywatelstwa polskiego, utrata praw publicznych.

Mylny natomiast jest pogląd, że  wygaśnięcie umowy o pracę następuje na skutek jej porzucenia przez pracownika. Porzucenie pracy nie powoduje automatycznego ustania zatrudnienia. W tym celu pracodawca musi złożyć oświadczenie o wypowiedzeniu umowy lub o jej rozwiązaniu w trybie natychmiastowym ze względu na nieusprawiedliwioną nieobecnością pracownika. W praktyce bowiem porzucenie pracy należy traktować jako nieusprawiedliwioną nieobecność, która może stanowić ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych.

Maciej Stępień