Warunkowe umorzenie postępowania w procesie karnym.

Zgodnie z art. 66 Kodeksu karnego sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy nie karanego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa. 

Warunkowe umorzenie jest szczególnym środkiem odpowiedzialności karnej, polegającym na poddaniu próbie sprawcy przestępstwa, co zakłada stwierdzenie jego popełnienia, a więc i winy sprawcy. Wyrok warunkowo umarzający postępowanie oznacza zatem przypisanie sprawcy popełnienie przestępstwa, oparte na stwierdzeniu jego winy (tak A. Marek [w:] Kodeks Karny Komentarz, Warszawa 2004). O warunkowym umorzeniu postępowania orzeka sąd wyrokiem (art. 342 § 1 kpk, art.341§5 kpk).

By sprawca przestępstwa mógł skorzystać z dobrodziejstwa instytucji warunkowego umorzenia, muszą wystąpić łącznie następujące przesłanki: brak wątpliwości co do faktu popełnienia czynu zabronionego (w tym wypadku jest to zazwyczaj przyznanie się do winy sprawcy czynu zabronionego), nieznaczny stopień społecznej szkodliwości i winy, pozytywna prognoza kryminologiczna co do osoby sprawcy oraz wcześniejsza niekaralność za przestępstwo umyślne. Wszystkie przesłanki muszą zostać spełnione łącznie.

W odniesieniu do oceny  stopnia szkodliwości społecznej zarzucanego czynu warto pamiętać, iż sąd bierze pod uwagę nie tylko rodzaj i charakter naruszonego dobra, ale również  rozmiary wyrządzonej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, a także  motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.

Podstawą do zastosowania warunkowego umorzenia postępowania karnego jest nie tylko dotychczasowa niekaralność sprawcy za przestępstwo umyślne, ale również jego sposób życia, właściwości, warunki osobiste, zachowanie się oskarżonego przed popełnieniem przestępstwa oraz wzajemne relacje między najbliższymi. Uogólniając, sąd bada wszelkie okoliczności które uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania sprawca będzie przestrzegał porządku prawnego (por. Irmina Bondarczuk, Problematyka przesłanek warunkowego umorzenia postępowania karnego).

Warunkowe umorzenie postępowania może zostać orzeczone jedynie gdy popełniony czyn zagrożony jest karą nieprzekraczającą 3 lat pozbawienia wolności lub gdy pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, sprawca naprawił szkodę lub pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody, karą nie przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności. Sam okres próby trwa od roku do 2 lat i biegnie od  chwili uprawomocnienia się wyroku.

Maciej Stępień