Wszczęcie postępowania administracyjnego

Prawodawca w art. 61 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2013 r., poz. 267 ze zm.; dalej: k.p.a.) przewiduje dwa sposoby wszczęcia ogólnego postępowania administracyjnego, tj. na żądanie strony lub z urzędu. Należy przy tym podkreślić, iż zgodnie z art. 28 k.p.a. stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Stronami mogą być zatem osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej.

W razie powzięcia wątpliwości organ administracji publicznej powinien ustalić rzeczywistą treść żądania, należycie i wyczerpująco informując wnoszącego podanie o okolicznościach faktycznych i prawnych mogących mieć wpływ na ustalenie jego praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego[1].

Z kolei wszczęcie postępowania z urzędu następuje w momencie podjęcia pierwszej czynności w sprawie przez właściwy organ administracji publicznej. Na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania służy zażalenie, co zostało wyrażone w art. 61a § 2 k.p.a.

Organ administracji publicznej związany jest przepisami szczególnymi określającymi wymagania co do sposobu wszczęcia postępowania. Jednakże w sytuacji, gdy nie regulują one tej kwestii wypracowano w doktrynie następujące rozwiązanie: jeśli przedmiotem postępowania jest określenie ciążących na jednostce obowiązków, ograniczenie lub cofnięcie - wszczęcie postępowania następuje z urzędu. Natomiast w przypadku ustalenia sytuacji prawnej jednostki w zakresie jej uprawnień wszczęcie postępowania następuje na jej wniosek. Należy dodać, że organ administracji publicznej może wszcząć postępowanie z urzędu nawet wówczas, gdy przepis prawa wymaga wniosku strony. Ażeby jednak do tego doszło organ musi uznać, iż przemawia za tym szczególnie ważny interes strony, ta zaś wyrazić zgodę na wszczęcie postępowania z urzędu, o czym stanowi art. 61 § 2 k.p.a.

Przy omawianiu problematyki wszczęcia postępowania należy ponadto pochylić się nad samą datą wszczęcia postępowania. Od tego dnia bowiem rozpoczynają bieg terminy załatwiania spraw. Co więcej, od tej daty na organie spoczywa konieczność zapewnienia stronie czynnego udziału w postępowaniu. Organ administracji publicznej jest zobowiązany zawiadomić wszystkie osoby będące stronami (w sprawie będącej przedmiotem postępowania wszczynanego z urzędu lub na żądanie jednej ze stron) o wszczęciu postępowania zgodnie z art. 61 § 4 k.p.a.

Żądanie wszczęcia postępowania może być wniesione pisemnie, telegraficznie, za pomocą telefaksu lub ustnie do protokołu, a także za pomocą innych środków komunikacji elektronicznej przez elektroniczną skrzynkę podawczą organu administracji publicznej.