Wysokość alimentów w przypadku braku zaświadczenia o zarobkach.

Częstym problemem osób dochodzących alimentów jest brak możliwości wskazania dokumentacji zarobkowej osoby, która ma je płacić. Niejednokrotnie zresztą uprawnieni w ogóle nie mają żadnej wiedzy na temat sytuacji majątkowej zobowiązanego do uiszczania alimentów. Tymczasem osoby na których ciąży obowiązek alimentacyjny szukają różnych sposobów by uchylić się od tego obowiązku.

Warto wskazać, że obowiązek łożenia na utrzymanie w szczególności dzieci przez ich rodziców jest obowiązkiem nie tylko moralnym, ale i prawnym. Art.  133 § 1  Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej k.r.i.o.) stanowi bowiem, że rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

Zasady ustalania wysokości alimentów określa art. 135 § 1 k.r.i.o., który stanowi, że zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od:

1)      usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz
2)      od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

W procesie o alimenty każdorazowo i obligatoryjnie sąd będzie badał te przesłanki. Osoby wnoszące pozew o alimenty, często bywają więc zakłopotane, gdy w żaden sposób nie są w stanie wykazać realnych zarobków zobowiązanego.

Tymczasem, co istotne, zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego nie należy wprost utożsamiać z wysokością faktycznych zarobków, czy realnie otrzymywanych dochodów z majątku. Pamiętać trzeba, że w przepisie posłużono się terminem „możliwości”, a nie chociażby sformułowaniem „otrzymywanego wynagrodzenia” czy „faktycznie uzyskiwanego dochodu”. Dlatego też trzeba mieć tu na uwadze nie tylko realnie otrzymywaną pensję (możliwości, które zobowiązany wykorzystuje), ale także realne możliwości, które chociaż istnieją nie są wykorzystane. Jeśli więc osoba zobowiązana pomimo realnych możliwości z premedytacją nie podejmuje dobrze płatnej pracy, nie powinno to mieć znaczenia przy określeniu wysokości alimentów.

Rzecz jasna w procesie osoba dochodząca zasądzenia alimentów na swoją rzecz ma pełne prawo, aby zgłaszać wnioski dowodowe zmierzające do wykazania dobrej kondycji finansowej zobowiązanego. W postępowaniu może wykorzystać wszelkie możliwe środki dowodowe. Aktywność powoda może przynieść tylko korzyści. Zarówno dokumenty takie jak deklaracja PIT, zaświadczenie z pracy jak i zeznania świadków mogą mieć tutaj istotne znaczenie. Natomiast warto pamiętać, że nawet gdy nie jesteśmy w stanie uzyskać korzystnych dowodów na okoliczność możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego, sąd przy zasądzeniu alimentów weźmie pod uwagę całokształt okoliczności. Brak pracy, zła sytuacja materialna nie może być sama w sobie jedyną przesłanką do oddalenia powództwa o zasądzenie alimentów, choć będzie miała rzecz jasna znaczenie na ich ostateczną wysokość.

W tym kontekście warto zwrócić uwagę na bogate orzecznictwo, które wielokrotnie podejmowało tą kwestię. M.in. w wyroku Sądu Najwyższego z 16 czerwca 1965 r. stwierdzono, że jeżeli zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych złośliwie porzucił pracę i nie skorzystał ze zwolnienia od służby wojskowej w celu szykanowania osoby uprawnionej do alimentacji, to takie postępowanie jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego nie może zasługiwać na ochronę (III CR 95/65, LexPolonica nr 316366). W innym zaś wyroku Sąd Najwyższy zwrócił  uwagę, że na wysokość alimentów nie mogą mieć wpływu obciążające pozwanego w sprawie sądowej koszty sądowe i koszty procesu. Także zadłużenie bankowe pozwanego nie może powodować ograniczenia należnych małoletniemu powodowi środków utrzymania i wychowania. Osoba bowiem, na której ciąży obowiązek alimentacyjny, musi się z tym liczyć przy podejmowaniu wydatków na zakup mebli, telewizora, lodówki itp., i ich wysokość planować stosownie do posiadanych możliwości z uwzględnieniem wspomnianego obowiązku alimentacyjnego (orzeczenie SN z 12 listopada 1976 r., III CRN 236/76, LexPolonica nr 316358).

Piotr Bryndal