Miejsce zamieszkania i miejsce zameldowania – skutki prawne.

Miejsce zamieszkania - wydawać by się mogło kwestia błaha i oczywista - wiąże ze sobą szereg konsekwencji natury prawnej. Wśród przykładów wskazać należy, że decydując się na proces sądowy powództwo wytacza się co do zasady przed sądem właściwym miejscowo dla miejsca zamieszkania pozwanego. Małżeństwo zawiera się przed urzędnikiem stanu cywilnego miejsca zamieszkania jednej ze stron, a rozwód tak jak inne powództwa ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma - sąd miejsca zamieszkania powoda. Ponadto szereg przepisów odsyła do definicji miejsca zamieszkania w rozumieniu k.c. Doniosłe znaczenie miejsca zamieszkania potwierdza także fakt, że Kodeks cywilny poświęca mu cały osobny rozdział.

Zgodnie z art. 25 k.c. miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu. Co ważne zgodnie z art. 28 k.c. można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania. Nieco inne zasady określają przepisy dla dzieci oraz osób pozostających pod opieką.

Trzeba zwrócić uwagę, że w świetle prawa cywilnego miejscem zamieszkania danej osoby nie jest konkretny dom, mieszkanie posiadające swój indywidualny adres i stanowiące wyodrębnioną nieruchomość, ale określona miejscowość pod dwoma wszakże warunkami:

1)      osoba w tej miejscowości faktycznie przebywa;

oraz

2)      osoba ma w tej miejscowości zamiar stałego pobytu.

Co niezmiernie ważne miejsce zamieszkania należy wyraźnie oddzielić i odróżnić od innego pojęcia jakim jest miejsce zameldowania. Miejsce zameldowania również niejednokrotnie jest niezbędne, żeby załatwić sprawy urzędowe, jednak ma całkowicie odmienny bo prawnoadministracyjny, a nie cywilnoprawny charakter. O ile więc o miejscu zamieszkania decydują przesłanki faktyczne, zameldowanie uzależnione jest od dopełnienia pewnych przewidzianych prawem formalności.  Co także istotne, doniosłość prawna związana z obowiązkiem meldunkowym w ostatnich latach maleje, a sam obwiązek meldunkowy jakkolwiek formalnie jeszcze istnieje ma być całkowicie zniesiony 1 stycznia 2016 r.

Kwestię zameldowania reguluje ustawa z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych. Art. 5 ust 1 tej ustawy stanowi, że osoba posiadająca obywatelstwo polskie i przebywająca stale na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązana zameldować się w miejscu pobytu stałego. Jednocześnie z godnie z ust 2 w/w przepisu w tym samym czasie można mieć tylko jedno miejsce pobytu stałego. Natomiast zgodnie z art.6 ust 1 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych pobytem stałym jest zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego przebywania.  

Chociaż definicja pobytu stałego może się wydać zbieżna z definicją miejsca zamieszkania w rozumieniu kodeksu cywilnego, trzeba wiedzieć że zameldowanie w żadnym razie  nie przesądza o miejscu zamieszkania. Co najwyżej uprawdopodobnia, że w miejscowości, w której osoba fizyczna jest zameldowana ma ona także miejsce zamieszkania. Zgodnie z art. 10 ust 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych,  zameldowanie w lokalu służy wyłącznie celom ewidencyjnym i ma na celu potwierdzenie faktu pobytu w tym lokalu. Nie ma zatem charakteru prawnie kształtującego, a jedynie ściśle administracyjny odzwierciedlający, że ktoś dany obiekt  zajmuje. Co bardzo istotne zameldowanie w danej nieruchomości nie tworzy do niej żadnych praw. Nie ma zatem obawy, że wynajmując mieszkanie najemca będzie mógł skutecznie uzurpować sobie jego własność.

Piotr Bryndal