Zasada kontradyktoryjności, czyli kto wygra proces.

Zasada kontradyktoryjności, wynikająca m.in. z Kodeksu postępowania cywilnego, eliminuje odpowiedzialność sądu za rezultat postępowania dowodowego. Sąd nie ma obowiązku z własnej inicjatywny zarządzania dochodzeń, mających na celu uzupełnienie i wyjaśnienie twierdzeń stron oraz poszukiwanie dowodów w celu ustalenia rzeczywistej treści stosunków faktycznych i prawnych.

Dysponentami postępowania dowodowego są strony i na nich spoczywa ciężar dowodu. Zasadą jest, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, czyli osoba powołująca się na określone fakty, jest obowiązana wskazywać dowody dla ich potwierdzenia. Sąd może jednak dopuścić dowód nie wskazany przez stronę. Oznacza to, że przedstawienie materiału pozwalającego na odtworzenie stanu faktycznego należy do stron, a niedostatki w dowodzeniu określonego faktu powodują dla strony, na której spoczywa ciężar dowodu, niekorzystne skutki prawne w postaci przegrania procesu. Aktywność sądu ma charakter jedynie uzupełniający i winna zachodzić tylko wyjątkowo, gdy dopuszczenie z urzędu dowodów jest szczególnie uzasadnione lub oczywiste.

Zasada kontradyktoryjności dotyczy także postępowania odwoławczego. Nie sformułowanie i nie uzasadnienie apelacji, jako bierność strony skarżącej, rodzi dla niej negatywne konsekwencje w postaci przegrania sporu.

Ponadto, tylko stronom występującym bez adwokata lub radcy prawnego sąd może udzielać potrzebnych pouczeń. Pouczenia mogą być udzielane tylko w razie uzasadnionej potrzeby, a ich treść ograniczać się powinna tylko do czynności procesowych. Nie mogą zatem odnosić się do norm zawartych w prawie materialnym, np. kwalifikacji prawnej czynu. Sąd nie może zatem podpowiadać stronie istnienia podstaw prawnych wystąpienia z innym jeszcze roszczeniem, a tym bardziej jeżeli występuje ona w sprawie z profesjonalnym pełnomocnikiem. Sąd nie może również wskazywać stronie na konieczność złożenia konkretnego wniosku dowodowego dla potwierdzenia jej stanowiska, jak również wniosku o przeprowadzenie dalszych dowodów w celu podważenia ustaleń wynikających z dowodów już przeprowadzonych.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie I A Ca 738/12.

Joanna Gaik