Odpowiedzialność materialna pracownika.

Każdy pracodawca zatrudniający pracowników musi liczyć się z koniecznością przejęcia znacznej części ryzyka związanego z czynnościami podejmowanymi przez zatrudnione osoby podczas wykonywania pracy. Pracownicy swoimi działaniami mogą powodować szkody zarówno u samego pracodawcy, jak i u osób trzecich. Nie są jednak bezkarni i mogą ponosić odpowiedzialność za spowodowanie uszczerbku w mieniu.

Zasadniczo odpowiedzialność pracownicza może przybrać dwie formy. Po pierwsze jest to odpowiedzialność za szkodę wyrządzona pracodawcy, po drugie obejmuje skody za powierzone pracownikowi mienie. Aby w ogóle można było mówić o pracowniczej odpowiedzialności za szkodę, niezbędne jest kumulatywne spełnienie następujących warunków:

• wystąpienie szkody, tzn. majątek pracodawcy musi zostać uszczuplony o pewną wartość majątkową, a w pewnych okolicznościach możliwa jest nawet odpowiedzialność za szkodę powstałą w wyniku utraconych korzyści;
• związek pomiędzy szkodą a niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem obowiązków pracowniczych; zawsze konieczne jest wykazanie, że pomiędzy szkodą a niedopełnieniem obowiązków przez pracownika istnieje relacja przyczynowo - skutkowa;
• wina pracownika; choć przepisy prawa pracy nie definiują tego pojęcia to mówi się tu o winie umyślnej i nieumyślnej, determinujących zasady odpowiedzialności pracownika;

Wysokość szkody zawsze ustala pracodawca, uwzględniając wszystkie okoliczności zdarzenia. Należne mu odszkodowanie limitowane jest jednak przez występujące po stronie pracownika umyślność lub nieumyślność. Odszkodowanie za nieumyślne spowodowanie uszczerbku majątkowego przez pracownika nie może przekroczyć kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia pracownika w dniu wyrządzenia szkody. Przy obliczaniu tej sumy bierze się pod uwagę tylko wysokość szkody rzeczywistej jaką poniósł pracodawca. Odmiennie przedstawia się odpowiedzialność pracownika działającego umyślnie. Zobowiązany on zostaje do pokrycia szkody w pełnej wysokości, rozumianej nie tylko jako rzeczywiste uszczuplenie majątkowe, ale również jako utracone zyski i nie występują żadne ograniczenia kwotowe. Sąd Najwyższy w wyroku z 11 maja 1977 roku (IV PR 1009/77) podkreślił jednak, że z samego faktu powstania szkody, gdy nie wchodzi w grę szczególna odpowiedzialność za mienie powierzone, nie można domniemywać winy pracownika, jak również niedopełnienia przez niego swoich obowiązków.

W przypadku wyrządzenia jednej szkody przez kilku pracowników, zakres ich odpowiedzialności jest proporcjonalny do stopnia winy, którą można każdemu z nich przypisać. Tylko wtedy, gdy nie da się tego ustalić odpowiadają oni w częściach równych.

Ciężar udowodnienia przesłanek winy spoczywa zawsze na pracodawcy. Ponadto szkoda musi zostać jednoznacznie połączona z wykonywaniem obowiązków pracowniczych.

Analogicznie jak w przypadku umyślnego działania pracownika przedstawia się jego odpowiedzialność za mienie powierzone. Odpowiada on w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tym mieniu. Zwolnić od odpowiedzialności może się tylko wtedy, gdy wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych. Także i tu możliwa jest łączna odpowiedzialność kilku pracowników, ale tylko wtedy, gdy pracodawca powierzył mienie kilku pracownikom łącznie.

Paweł Chrząszcz